ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

ΣΗΜΕΙΩΜΑ του Νίκου Λαγκαδινού για το βιβλίο του Βασίλη Τακτικού

Μας ενδιαφέρει στην εποχή μας ο άνθρωπος να είναι μοχλός της Ιστορίας και θεμέλιο ζωής και όχι η τεχνολογική εξέλιξη, που άλλαξε τις ισορροπίες στις κοινωνίες. Ο άνθρωπος μπορεί να ήταν μοχλός της τεχνολογικής εξέλιξης, όμως ο ίδιος αφοπλίστηκε και γι’ αυτό έχει γίνει έντονα αισθητό το πένθιμο χάσμα ανάμεσα στην τεχνική πρόοδο και στον άνθρωπο που περνάει στο περιθώριο.

Ο άνθρωπος όμως είναι καταδικασμένος να προοδεύει και γι’ αυτό η στροφή προς την κοινωνική οικονομία προβάλλει τώρα ως αναγκαιότητα περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Στην καρδιά της οικονομικής κρίσης η ασκούμενη κυβερνητική πολιτική, δεν πρόκειται να ανακάμψει, εάν δεν αξιοποιήσει τους νέους θεσμούς της συνεργατικής οικονομίας. Έχει παρατηρηθεί πως η κλασική οικονομική αντίληψη για τη θεραπεία της κρίσης είναι σε πλήρη αδυναμία και δεν μπορεί ν’ αντιμετωπίσει τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος που γιγαντώνεται. Αλλά το βασικό πρόβλημα για τους πολίτες είναι η αλματωδώς αυξανόμενη ανεργία που πλήττει όχι μονάχα τη νεολαία αλλά όλες τις ηλικιακές πληθυσμιακές ομάδες. 

Η Κοινωνική Οικονομία είναι μια διαδικασία δράσεων σε όλους τους τομείς της κοινωνίας, με κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς, που ανθίζει κυρίως στις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά εδώ δυστυχώς βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα.

Ωστόσο, υπάρχουν οι σκαπανείς που συστηματικά και επίπονα πολλές φορές, με συνεχή αρθρογραφία, με ομιλίες, ημερίδες και συνέδρια, διαφωτίζουν, προτρέποντας άτομα και φορείς να στραφούν στην κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Βασικός στόχος της όλης αυτής δραστηριότητας είναι να προταθούν μοντέλα συνεργασίας και δικτύωσης συνεργατικών και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών για ν’ αντιμετωπιστεί η ανεργία αλλά και η αστάθεια των παλιών μορφών επιχειρηματικότητας που αποδείχτηκαν ανεπαρκείς στο ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει κυρίως τη χώρα μας.

Ένας από αυτούς του σκαπανείς είναι και ο δημοσιογράφος Βασίλης Τακτικός που με επιμονή εργάζεται στα θέματα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, και απ’ ό,τι δείχνει τουλάχιστον η απήχηση και η εξάπλωση του Πανελλήνιου Παρατηρητηρίου οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, του οποίου υπήρξε πρωτεργάτης, η πρακτική αυτή έχει αρχίσει ν’ αποδίδει καρπούς.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο θεσμός της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι καινοφανής. Έχει βαθιές ρίζες και στην ελληνική παράδοση, αλλά στα νεότερα χρόνια συνεταιριστικές ιδέες υλοποιήθηκαν αποτελεσματικά σε ευρωπαϊκές χώρες. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βασκικός συνεταιρισμός «Mondragon Assembly» στην Ισπανία, που δημιουργήθηκε στη δεκαετία του ’50. Στο συνεταιρισμό που εδρεύει στην κωμόπολη Μοντραγκόν, συμμετέχουν περίπου 25^ο εταιρίες και οργανισμοί και τη λειτουργία του διέπει η αρχή της δημοκρατικής και συλλογικής διαχείρισης από τους εργάτες-μέλη των εταιριών που τον απαρτίζουν.

Ο πλέον ενδεδειγμένος δρόμος για αντιμετώπιση της κρίσης, στη σημερινή συγκυρία, είναι σαφέστατα η καταφυγή στην υλοποίηση της ιδέας του συνεργατισμού, που χρησιμοποιεί ως όπλο του την αξιοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου και των ανθρώπινων πόρων, με προοπτική την ανάληψη πρωτοβουλιών στον τομέα της επιχειρηματικότητας. Η ειδοποιός διαφορά με άλλες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες είναι πως στην περίπτωση του συνεργατισμού δεν είναι σκοπός το κέρδος. Σκοπός είναι η δυναμική αξιοποίηση υλικών και ανθρώπινων πόρων όχι για να ωφεληθεί το κεφάλαιο, αλλά οι ίδιοι οι συντελεστές της εργασίας.

Μπορεί να είχαμε πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες σε όλο τον κόσμο σε ό,τι είχε σχέση με την τεχνολογία και την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής, από την άλλη όμως είδαμε ν υποχωρεί η απασχόληση και η ανεργία να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο και πολύ περισσότερο στη χώρα μας. Και τούτο διότι η τεχνολογική εξέλιξη οδήγησε αυτομάτως στον περιορισμό των θέσεων εργασίας σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου. Δεν μας ενδιαφέρει ένα ρομποτικό εργασιακό μέλλον που θα λειτουργεί σε βάρος του ανθρώπου. Θα πρέπει να υπάρξει μια εξισορρόπηση ώστε να κινούνται σε παράλληλους δρόμους η τεχνολογική πρόοδος με την εργασιακή απασχόληση. Προς αυτή την κατεύθυνση δίνει λύσεις η Κοινωνική Οικονομία, η οποία με θεσμικό εργαλείο της την κοινωνική συνεταιριστική επιχειρηματικότητα, δημιουργεί ένα νέο πεδίο απασχόλησης με κέντρο τον ανθρώπινο παράγοντα.

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας κωδικοποιεί με πλήρη σαφήνεια όλες τις παραμέτρους της κοινωνικής οικονομίας και συμβάλλει στην εμπέδωση μιας πρακτικής, η οποία μπορεί ν’ αποτελέσει παράγοντα ανάταξης της οικονομίας μας αλλά και ενός πνεύματος εθελοντισμού και αλληλεγγύης που τόσο ανάγκη έχει η χώρα μας, αφού έχει πολλαπλά δοκιμαστεί από τις πολιτικές διαμάχες. Επιπλέον καθίσταται σαφές ότι όλοι όσοι δεν αποβλέπουν στο κέρδος και φυσικά δεν κυριαρχούνται από τους ανταγωνιστικούς κανόνες της αγοράς, μπορούν κάλλιστα να είναι φορείς της κοινωνικής οικονομίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, όπως εξηγείται στο βιβλίο κινούνται συλλογικές προσπάθειες καταναλωτών, κάθε είδους συνεταιρισμοί, μη κερδοσκοπικές και εθελοντικές οργανώσεις, όπως επίσης και εταιρικά σχήματα με τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Είναι βέβαιο ότι εάν εξαπλωθεί το πνεύμα το συνεταιριστικό και εγκολπωθούν οι πολίτες το νόημα της κοινωνικής οικονομίας, θα υπάρξει μια κοσμογονία στη χώρα μας. Το ανά χείρας βιβλίο είναι ακριβώς το εγκόλπιο κάθε συνειδητού πολίτη που αντιμάχεται τη στασιμότητα, την ανεργία και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

ΝΙΚΟΣ ΛΑΓΚΑΔΙΝΟΣ