Σαν σήμερα, στις 8 Οκτωβρίου 1992, πέθανε ο Βίλυ Μπραντ

Home

Σαν σήμερα, στις 8 Οκτωβρίου 1992, πέθανε ο Βίλυ Μπραντ

—της Μαρίας Τοπάλη—

Ανήκει στην κατηγορία των ανδρών που «έγραφαν» άλλοτε με έναν ιδιαίτερο τρόπο εξίσου στο φωτογραφικό χαρτί όσο και στην ταραγμένη οθόνη της ιστορίας. Είτε τους έλεγαν Καμύ (γεννημένος κι αυτός το 1913 όπως ο Μπραντ), είτε Μπρεχτ, Μπερλιγκουέρ ή Σεμπρούν, αρκούσε να κοιτάξουν προς τον φακό με ένα τσιγάρο κρεμασμένο στην άκρη των χειλιών τους για να ραγίσουν, οπωσδήποτε, τις καρδιές των γυναικών αλλά και για να συνεγείρουν με έναν αλλιώτικο τρόπο τους (π)άντ(ρ)ες. Ανέδιδαν ήπιες αλλά σταθερές βεβαιότητες, με την αντοχή του διαφωτισμένου τους πολιτισμού (ενός αριστερού ουμανισμού με έντονη ευρωπαϊκή χροιά), δοκιμασμένου σε συνθήκες ακραίας ιστορικής βίας — και μαζί μιαν ακαταμάχητη σεξουαλικότητα. Μπάσταρδος, καπνιστής, γυναικάς, αγωνιστής του εργατικού κινήματος, καθαρός από το στίγμα του ναζισμού, οραματιστής: ο Βίλυ Μπραντ, γεννημένος στις εργατικές συνοικίες της Λυβέκης, της πόλης του Τόμας Μαν, ως Χέρμπερτ Ερνστ Καρλ Φραμ, νόθος γιος της Μάρτα Φραμ έβγαλε, στο συμβολικό τουλάχιστον επίπεδο, την ντροπιασμένη μεταπολεμική Γερμανία, ξανά στον έξω κόσμο, με καινούριο δυναμισμό και υπερηφάνεια.

Βαφτίστηκε στην πολιτική στα ταραγμένα νερά της Βαϊμάρης, μέλος του SPD ήδη στα δεκαέξι του χρόνια, το εγκατέλειψε στη συνέχεια για πιο ριζοσπαστικές επιλογές. Πήρε το ψευδώνυμο Βίλυ Μπράντ για να προστατευθεί από τις ναζιστικές διώξεις και μετά από τα χρόνια της αντίστασης και της σκανδιναβικής εξορίας επέστρεψε για αγωνιστεί, ως πολιτικός πλέον του SPD, για τη δημοκρατική και προοδευτική ανοικοδόμηση της πατρίδας του. Αποκτά διεθνή φήμη ως δήμαρχος του Δυτικού Βερολίνου στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου και μεταπηδά στην ηγεσία του SPD, χάνει όμως τις εκλογές του 1961 και του 1965. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν εναντίον του στοιχεία της βιογραφίας του, όπως τη γέννησή του από ανύπαντρη μητέρα. Το 1969 γίνεται, ωστόσο, ο πρώτος σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος της ΟΔΓ για να οδηγήσει τρία χρόνια αργότερα, κατά τις πρώτες πρόωρες εκλογές στην ιστορία της ΟΔΓ, το SPD σε μυθική νίκη με ποσοστό 48, 9%.

Εργάζεται για την ενότητα της Ευρώπης, την πρόοδο των Συνθηκών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της φήμης του το οφείλει στην επίμονη Ostpolitik, την φιλειρηνική προσέγγιση με το «Ανατολικό Μπλοκ» και τη φωτογραφική αθανασία του στη στιγμή που γονατίζει στο εβραϊκό γκέτο της Βαρσοβίας. Το 1974 αναγκάζεται να εγκαταλείψει την καγκελαρία υπό το βάρος ενός κατασκοπικού σκανδάλου (στενός του συνεργάτης αποκαλύφθηκε πράκτορας της ΛΔΓ)- ταιριαστό τέλος για έναν τολμηρό και ρηξικέλευθο «παίκτη» σαν τον Μπραντ. Με τον Μπραντ η Γερμανία όχι μόνον «κανονικοποιείται» αλλά και αποκτά αυτόνομο διεθνή ρόλο μέσα από την προσέγγιση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού. Όχι μόνον απελευθερώνεται σε κάποιο βαθμό από το βαρύτατο ιστορικό της φορτίο αλλά και αποκτά την αυτοπεποίθηση του νέου, αυτόνομου υποκειμένου στα επίσης νεοπαγή ευρωπαϊκά πλαίσια. Δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι επί Μπραντ η Γερμανία απέκτησε στιβαρή, ευρωπαϊκή διεθνή υπόσταση και ότι, επίσης, από την εποχή του Μπραντ δεν έχει πάρει ποτέ ξανά στα σοβαρά τον εαυτό της ως διεθνή και ευρωπαϊκή δύναμη.

Εκτός από την επίσημη ιστορία και τις διάσημες φωτογραφίες του, ο άνθρωπος που βρέθηκε στο τιμόνι της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής χώρας στη μεταπολεμική Ευρώπη έχοντας περάσει προηγουμένως από τη Βαρκελώνη του ισπανικού εμφύλιου και από την παράνομη αντιστασιακή δουλειά στο ναζιστικό Βερολίνο, θα μείνει πάντα στη μνήμη των ομοεθνών του και των υπόλοιπων Ευρωπαίων για τις διάσημες ατάκες από τις εξίσου διάσημες ομιλίες του. Σταχυολογούμε και μεταφράζουμε δυο από αυτές — ας δώσει έμφαση με δική του πρωτοβουλία ο αναγνώστης/η αναγνώστρια στα αντίστοιχα ιστορικά συμφραζόμενα:

«Ο λαός μας χρειάζεται τη δημόσια τάξη όπως και κάθε άλλος λαός. Στη δεκαετία όμως του ’70 θα έχουμε στη χώρα αυτή τόση μονάχα τάξη, όση αναλογεί στη συνυπευθυνότητα που θα ενθαρρύνουμε. Μια τέτοια δημοκρατική τάξη απαιτεί ασυνήθιστη υπομονή στο να ακούμε τον άλλον και ασυνήθιστη προσπάθεια στην αμοιβαία κατανόηση. Θέλουμε να τολμήσουμε περισσότερη δημοκρατία». (Προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης της 28ης Οκτωβρίου 1969).

Ο Μπραντ, άοκνος και δυναμικός, γίνεται μέλος του πρώτου Ευρωκοινοβουλίου που εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία στις 19 Ιουλίου 1979. Υπερασπίζεται δυναμικά τον ρόλο της Ευρωβουλής ως δημοκρατικά εκλεγμένου οργάνου στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Το όραμά του για την Ευρώπη, περισσότερο επίκαιρο σήμερα παρά ποτέ, απηχεί η ακόλουθη αποστροφή του λόγου του σε εκείνη την Ευρωβουλή: «Ανήκει σε όλους μας αυτή η Ευρώπη. Μας την εμπιστεύθηκαν μαζί με τη χριστιανική, την ανθρωπιστική και τη σοσιαλιστική κληρονομιά της. Μας θέτει ενώπιον των κοινών μας στόχων».