Πολιτικές ευζωίας

 

Εισήγηση του Γιώργου Κολέμπα  με θέμα  Πoλιτικές ευζωίας στο Φόρουμ "Eυημερία χωρίς Aνάπτυξη" 

1.     Εισαγωγή

Οι περισσότεροι νεοέλληνες περιμένουν μετέωροι και άπρακτοι την κυβέρνηση "κοινωνικής σωτηρίας" της αριστεράς, για να μας λύσει όλα τα προβλήματα!

 Τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δε θα λυθούν, αν δεν σταματήσουμε να είμαστε διαχειριζόμενα αντικείμενα της πολιτικής, καταναλωτές-όπως έχουμε συνηθίσει-των προγραμμάτων των κομμάτων που βρίσκονται ή διεκδικούν την εξουσία.

Ας "ξεβολευθούμε"-όσοι βολεύονται ακόμα-και ας γίνουμε οι ίδιοι υποκείμενα της πολιτικής!

Να διαμορφώσουμε ένα νέο είδος πολιτικής που θα στοχεύει στην ευζωία μας και θα στηρίζεται όχι πλέον στη διαμεσολάβηση, αλλά στη συμμετοχή, στην αυτοοργάνωση!

Αυτή η νέα ριζοσπαστική πολιτική θα χρειασθεί να αγνοήσει όλα τα μέχρι τώρα ανυπάστατα για την ευζωία μας κριτήρια, όπως το ΑΕΠ, τα χρέη κ.λπ. και να νοηματοδοτήσει με νέες έννοιες και αξίες, την καθημερινότητα του "μέσου" πολίτη. Να δημιουργήσει μια νέα ατομική και κοινωνική συνείδηση, η οποία θα κατανοήσει ότι επιτέλους δε μπορεί η ανθρωπότητα να καταναλώνει και να εξαφανίζει σταδιακά τους πόρους ενός πεπερασμένου πλανητικού οικοσυστήματος. Ούτε να αυτοκτονεί "με το πηρούνι και το κουστούμι της".  Αλλά να επιδιώξει μια αξιοβίωτη ζωή στη βάση νέων νοημάτων και αξιών.

Αντί του όρου «ευημερία» προτείνουμε τον όρο «ευζωία». 

Άλλο να περνάς τη μέρα σου καλά(ευ ημέρα), και άλλο να έχεις μια ποιότητα συνολικά σε όλη τη ζωή σου(ευ ζωή). Άλλο να νομίζεις ότι ήλθες στη ζωή για να τρέχεις, να δουλεύεις όσο γίνεται περισσότερο, να αποκτάς περισσότερα χρήματα για να καταναλώνεις όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες-εμπορεύματα, θεωρώντας-χωρίς να έχεις το χρόνο να σκεφθείς- ότι «ευημερείς» και άλλο να περιορίζεις τις καταναλωτικές σου ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας», να καταναλώνεις δηλαδή λιγότερους αλλά επαρκείς πόρους και ενέργεια, ζώντας μια καλύτερη συνολική ζωή, ανακαλύπτοντας την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων και έχοντας επαρκή χρόνο στη διάθεσή σου για αυτοανάπτυξη, αυτοπραγμάτωση και εμβάθυνση στα νοήματα της ζωής. 

Θα χρειασθεί να αλλάξουμε πορεία και κατεύθυνση. Και στο επίπεδο της ιδεολογίας, και στο επίπεδο της καθημερινής ζωής, και στο επίπεδο των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων και κυρίως στο επίπεδο της πολιτικής πρακτικής και των πολιτικών δομών διακυβέρνησης. Είναι υποχρεωμένη η ανθρωπότητα σαν σύνολο, αλλά και σαν επί μέρους κοινότητες και κοινωνίες, από την περατότητα του πλανητικού συστήματος, να το κάνει αυτό.

 Η παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία δημιούργησε το μύθο της συνεχώς αυξανόμενης «πίτας» και του όλο και μεγαλύτερου κομματιού για τον καθένα. Αυτό όμως την έχει οδηγήσει στο να κινείται πλέον με βάση το χρέος. Σήμερα το συνολικό παγκόσμιο χρέος ανέρχεται στα 199 τρισεκατομμύρια δολάρια και αντιστοιχεί στο 286% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ έχει δημιουργηθεί μια τεράστια χρηματοπιστωτική φούσκα (10-17πλάσιο χρήμα από ότι παραγόμενες αξίες)

Έχουμε δημιουργήσει επίσης και οικολογικά χρέη: μέχρι το 2008 καταναλώναμε ετησίως το 130% των πόρων που μπορούσε να αναπαραγάγει ετήσια ο ίδιος ο πλανήτης. 

Η αποπληρωμή π.χ. όλων αυτών των χρηματικών χρεών στους δανειστές θα απαιτήσει μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης του τοπικού και παγκόσμιου ΑΕΠ. Θα απαιτηθεί αυξημένη: παραγωγή εμπορευμάτων, χρήση υλικών- ενέργειας και κατανάλωσης, εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας με μειωμένες αποδοχές, παραγωγή αποβλήτων-όσο και να αυξάνεται ο βαθμός απόδοσης της χρησιμοποιημένης τεχνολογίας-κληρονομιά  μεγαλύτερων οικολογικών χρεών στις νέες γενιές, που θα πρέπει να αποκαταστήσουν τα παραπάνω

Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι: η κατάρρευση των αποθεμάτων των φυσικών πόρων του πλανήτη, του περιβάλλοντος και της αναπαραγωγής της ανθρώπινης εργατικής δύναμης, η συρρίκνωση των μεσαίων τάξεων, και στο τέλος η κατάρρευση του ολικού πλανητικού οικοσυστήματος με πτώχευση της «Α.Ε. Γης» μαζί με πτώχευση χωρών, καθώς και κλιματικές αλλαγές με συνακόλουθες καταστροφές.

Η παρούσα κατάρρευση που βιώνουμε και σαν ελληνική κοινωνία είναι ένα μήνυμα ότι το «αύριο είναι ήδη εδώ», αν δεν αλλάξουμε ρότα. 

Το αδιέξοδο του ελληνικού καπιταλισμού στηρίχθηκε σε ένα καταστροφικό συνδυασμό: 1) τη μανία της ελληνικής οικονομικοπολιτικής ελίτ για γέφυρες, λιμάνια, δρόμους, αεροδρόμια, στάδια και εξοχικά 2) τις απαιτήσεις της πολυπληθούς μας μεσαίας τάξης για μεγάλα σπίτια, αυτοκίνητα κ.λπ., 3) τη στροφή της αγροτιάς στα επιδοτούμενα-ανταγωνίσιμα στη παγκόσμια αγορά γεωργικά προϊόντα και μονοκαλλιέργειες υβριδίων.

Από την Ελλάδα - Τον «ναυαγό» του σημερινού μοντέλου της καπιταλιστικής ανάπτυξης-μπορεί να ξεκινήσει λοιπόν η απαραίτητη στροφή. Όχι μόνο επειδή είναι ο αδύνατος κρίκος, αλλά γιατί βρίσκεται στην πολιτική εξουσία μια κυβέρνηση  με κορμό τον Σύριζα και μέρος των οικολόγων, που στα προγράμματά τους τουλάχιστον έχουν σαν στόχο την προώθηση της κοινωνικής ισότητας, της κοινωνικής οικονομίας, της περιβαλλοντικής προστασίας και της προστασίας των «από κάτω», καθώς και της ουσιαστικής δημοκρατίας(με αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς).

2.     Η νέα Πολιτική

Αυτή η πολιτική θα ξεκινά από την αποαποικιοποίηση της ατομικής και

κοινωνικής συνείδησης από το φαντασιακό και την ιδεολογία της «ανάπτυξης» σαν μεγέθυνση της παραγωγής και κατανάλωσης και θα συνεχίζει με: 

·        την αντίσταση στην χωρίς όρια εκμετάλλευση του ανθρώπου και της φύσης, 

·        την προστασία έναντι της ετερονομίας των οικονομικων, κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων, μέσω της αυτοδιαχείρισης των πόρων και της εργασίας με εμπροσθοφυλακή την κοινωνική, αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία, 

·        την προστασία των «κοινών» και του περιβάλλοντος μέσω της επιδίωξης του μικρότερου δυνατού οικολογικού αποτυπώματος.

Θα χρειασθεί να δημιουργήσουμε νέα κριτήρια, που δεν αφορούν μόνο στα εισοδήματα και το ΑΕΠ, αλλά και στον χρόνο, τον χώρο, την ιδιοκτησία, τηναγορά και την κοινωνική συνείδηση. 

Κατευθυντήρια γραμμή προτείνεται αυτή των 5 Ε:  

1.        στον χρόνο Επιβράδυνση(με την έννοια της μείωσης των ρυθμών και της ταχύτητας, αλλά και της αξιοπιστίας) 

2.        στον χώρο Εγγύτητα( με την έννοια των μικρών αποστάσεων, της Επανατοπικοποίησης-Εντοπιότητας , αλλά και της σαφήνειας), 

3.        στην ιδιοκτησία Επάρκεια- Εκκαθάριση(με την έννοια της ατομικής επάρκειας, κρατάμε τα απαραίτητα ως ατομική ιδιοκτησία, τα υπόλοιπα τα δωρίζουμε στη συλλογική- κοινοτική ιδιοκτησία-κοινό ταμείο), 

4.        στην αγορά Έξοδος (με την έννοια της απεξάρτησης-αποεμπορευματοποίησης των κοινωνικών διανθρώπινων σχέσεων). 

5.        στη συνείδηση Επανανοηματοδότηση(Επάνοδος από το «εγώ» στο «εμείς», από τον ανταγωνισμό στη συνεργασία-αλληλοσυμπλήρωση, από το «θρυματισμένο» άτομο στο πολύπλευρο πρόσωπο)   

Τα 5 Ε είναι χρήσιμα για την αλλαγή στην ατομική στάση και τον τρόπο ζωής μας, αλλά και σαν πυξίδα στη γενικότερη πολιτική κατεύθυνση και την οικονομία.  

Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, όπου το αδιέξοδο είναι ολοφάνερο, δε μπορεί μια κυβέρνηση «κοινωνικής σωτηρίας» να επιδιώκει επιστροφή στην προ κρίσης φαινομενική «ευημερία» των ανθρώπων και των αριθμών. Δε μπορεί να επιδιώξει το ίδιο είδος και τους ίδιους ρυθμούς «ανάπτυξης» και μεγέθυνσης του ΑΕΠ, ώστε να πληρώσει έστω και το «κουρεμένο» ή  μη ειδεχθές χρέος. Αυτό θα απαιτήσει τέτοια εκμετάλλευση της εργασίας και των πόρων που έχει η χώρα, που δε θα μπορούμε να μιλάμε πια για ευζωία του πληθυσμού. Σε αυτό το επίπεδο θα πρέπει να επιδιώξει καταρχήν τη σεισάχθεια με αποανάπτυξη. 

3.     Τα στοιχεία της νέας πολιτικής για την ευζωία

Αυτή η νέα πολιτική θα πρέπει να είναι δυνατόν να εφαρμοσθεί και σε τοπικό(π.χ. στα πλαίσια ενός δήμου) και σε περιφερειακό (π.χ. στα πλαίσια μιας βιοπεριφέρειας)και σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο, θα μπορεί όμως πιο εύκολα να ξεκινήσει τοπικά, όπου και αν οι συνθήκες είναι ευνοϊκότερες. Είναι προφανές βέβαια ότι επιδιώκουμε την αναίρεση του «Καλλικράτη»-με τον οποίο έχουμε τη δημιουργία υπερδήμων-και τη μεταφορά πόρων και στοιχείων φορολογίας στις κοινότητες, τους δήμους και τις βιοπεριφέρειες που θα δημιουργηθούν με νέο νόμο.

Σαν εφαλτήρες αυτής της πολιτικής μπορεί να λειτουργήσουν οι τομείς:αγροδιατροφικός, ενεργειακός, ήπιος τουρισμός 

i)                   Η Πολιτική της Επιβράδυνσης

Το ζήτημα της επιβράδυνσης έχει να κάνει με την υιοθέτηση ενός εντελώς διαφορετικού τρόπου ζωής. Οι ρυθμοί ζωής, υπεύθυνοι για το άγχος και το στρες που κάνουν τη ζωή στις μεγαλουπόλεις αφόρητη, οφείλουν να χαλαρώσουν. Σήμερα βιώνουμε  την επιτάχυνση σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής, στην μετακίνηση, στο φαγητό, ακόμα και στις διακοπές μας. 

Η νέα πολιτική για τον χρόνο, μπορεί να στηρίξει την επιβράδυνση. Για παράδειγμα στον τομέα της κυκλοφορίας: ανώτερη επιτρεπόμενη ταχύτητα 100 χιλ. στους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας και 30 χιλ. στα κέντρα των πόλεων. Ρύθμιση κυκλοφορίας στα μέτρα των ποδηλατών, των πεζών και των μαζικών μέσων μεταφοράς(ΜΜΜ).Επιλογή ΜΜΜ σταθερής τροχιάς(τραμ, μετρό, σιδηρόδρομοι. Όλα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιο αργούς ρυθμούς μετακίνησης. 

Ανάλογα, στον τομέα της τροφής,  μια υψηλή φορολογία της σημερινής «ταχυφαγίας»(fastfood) θα μπορούσε να έχει σαν αποτέλεσμα να γίνει πιο φθηνό το παραδοσιακά μαγειρεμένο φαγητό και να προτιμηθεί όχι μόνο για ποιοτικούς λόγους, αλλά και για οικονομικούς. Αντίστοιχα η πριμοδότηση του ήπιου τουρισμού με πεζοπορίες συνδεδεμένα παλιά και νέα καλντερίμια, ποδηλατοδιαδρομές και μικρούς-χαμηλής ή μηδενικής ενέργειας- ξενώνες με τοπική τροφή και υπηρεσίες σε σημεία αυτών των διαδρομών, θα έχει σαν αποτέλεσμα τους αργούς ρυθμούς στις διακοπές.   

 Προώθηση της μακροζωίας :

Μια πολιτική που θα ανάγκαζε τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τον χρόνο εγγύησης για τα προϊόντα τους, θα λειτουργούσε σα μοχλός για την αύξηση της διάρκειας ζωής τους. 

Επίσης η απαλλαγή ή μείωση της φορολογίας για καταστήματα με προϊόντα «από δεύτερο χέρι» ή εργαστήρια επισκευών θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση. Πολύ περισσότερο θα βοηθούσε και μια πολιτική προώθησης της παραγωγής, αυτοπαραγωγής και διανομής προϊόντων μακράς διάρκειας από εγχειρήματα κοινωνικής-συνεργατικής-αλληλέγγυας οικονομίας

Εργασιακός-προσωπικός χρόνος:

Επάρκεια χρόνου σημαίνει να έχεις στη διάθεσή σου προσωπικό χρόνο, για να ασχοληθείς με πράγματα που σε ενδιαφέρουν εκτός του πεδίου παραγωγής ανταλλακτικής αξίας, μέσω των καταναγκασμών της μισθωτής ή επαγγελματικής εργασίας. Σε συλλογικό επίπεδο απαιτείται μια νέα πολιτική για τον χρόνο που θα έβαζε σα στόχο τη διευκόλυνση για εξασφάλιση επάρκειας στον προσωπικό χρόνο. Συμφωνίες για μείωση ωραρίου-με ίδιο ή βιώσιμο μισθό-για μερικής απασχόλησης εργασία, για λογαριασμό συνολικού-κατά τη διάρκεια της ζωής- εργασιακού χρόνου, για εκπαιδευτικές άδειες κ.λπ. Μια πολιτική στήριξης των δικαιωμάτων των εργαζομένων από τη μεριά της διακυβέρνησης θα μπορούσε να ενδυναμώσει και τη στροφή των ίδιων των εργαζομένων στην επιδίωξη μεγαλύτερου προσωπικά αυτοδιαχειριζόμενου  χρόνου.  

ii)   Η Πολιτική της Εγγύτητας-Εντοπιότητας

Η τάση για τοπικοποίηση έχει ενδυναμωθεί κυρίως σε σχέση με τη παραγωγή των ειδών διατροφής και της ενέργειας. 

Όσον αφορά στη διατροφή: όλο και μεγαλώνει στην Ευρώπη η τάση για διατροφή με τοπικά είδη φυτικής και ζωικής παραγωγής, όχι μόνο όσο αφορά τις μικρές αποστάσεις και το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα, αλλά και το ντόπιο γενετικό υλικό. Μεγάλο μέρος των ευρωπαίων καταναλωτών έχουν αρχίσει να ενδιαφέρονται για είδη που προέρχονται από ντόπιες ποικιλίες φυτών και ράτσες ζώων, γιατί έτσι εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα και αντοχή. 

Όσον αφορά στην ενέργεια: οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας(ΑΠΕ) υπάρχουν στον ένα ή τον άλλο βαθμό σε κάθε τόπο. Τα μεγάλα συστήματα παραγωγής(π.χ. τα μεγάλα φωτοβολταϊκά ή αιολικά πάρκα) παράγουν για τις ανάγκες κερδοφορίας των κατασκευαστικών τους εταιρειών.  Αυτές, για τις ανάγκες κερδοφορίας τους, έχουν επιλέξει τις τεράστιες π.χ. ανεμογεννήτριες, οι οποίες από το μέγεθος και από το ύψος τους είναι προφανώς πιο αποδοτικές σε ενέργεια, αλλά πιο καταστροφικές για το περιβάλλον και τις άλλες μορφές ζωής, γιατί απαιτούν μεγάλες παρεμβάσεις για να εγκατασταθούν και μεγάλες ταχύτητες του ανέμου(που υπάρχουν στις κορυφές των βουνών και στην ανοιχτή θάλασσα). Έτσι τα συστήματά τους έχουν αρχίσει να είναι μη δημοφιλή στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες αντιδρούν και με το δίκιο τους. 

Αντίθετα όταν τα αντίστοιχα συστήματα παραγωγής είναι μικρής κλίμακας και αποκεντρωμένα, μπορούν να παράγουν για τις τοπικές ανάγκες, να συμβάλλουν στην τοπική ενεργειακή αυτοδυναμία, στη δημιουργία τοπικών εισοδημάτων, χωρίς σοβαρές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις, άρα και χωρίς αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες.  Ιδιαίτερα αν δημιουργούνται συνεταιρισμοί παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ από ντόπιους κάθε φορά πολίτες. Μικρές αιολικές ή φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις στα χέρια των πολιτών και όχι των εταιρειών θα είναι εκείνες που θα αποκαταστήσουν την αποδοχή των ΑΠΕ στις τοπικές κοινωνίες. 

Μια πολιτική για την ευζωία θα χρειασθεί να προωθήσει ακόμα παραπέρα αυτήν την τάση για τοπικοποίηση, προτείνοντας και προωθώντας αντίστοιχα μέτρα, τα οποία είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο:  

·        Διαμόρφωση τιμών με βάση το οικολογικό αποτύπωμα και την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού κόστους

·        Φορολογία των ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών των καυσαερίων. 

·        Φορολογία στο διαμετακομιστικό εμπόριο και στις μεταφορές με βάση την απόσταση.

·        Φορολογία του τουρισμού των μεγάλων αποστάσεων και των υπερπόντιων-υπερειπειρωτικών ταξιδιών .

·        Δημιουργία τοπικών νομισμάτων, που θα έχουν ισχύ μόνο στην περιοχή κάθε φορά και θα στηρίζουν την τοπική οικονομία σε όλους τους τομείς και στην παραγωγή και στην κατανάλωση.  Πολιτικά μπορεί να προωθείται με το να αίρονται τα διάφορα νομικά εμπόδια στη χρήση τους

·        Τοπικοί πιστωτικοί συνεταιρισμοί για στήριξη των μελών και όχι για μοίρασμα κερδών(τόκοι μόνο για τα έξοδα διαχείρισης) 

iii)              Η πολιτική της επάρκειας και της εκκαθάρισης  

Βασικός στόχος η μη παραγωγή «άχρηστων ή αχρείαστων»: Ο «σωρός των αχρείαστων» δημιουργείται, γιατί  ο καταναλωτής αγοράζει-χωρίς δεύτερη σκέψη-αντικείμενα που υποτίθεται ότι ικανοποιούν κάποιες ανάγκες του, τις οποίες όμως δεν έχει πραγματικά αφού καταλήγουν στο «σωρό». Πείθεται όμως να τα αγοράζει από τη διαφήμιση του παραγωγικοκαταναλωτικού συστήματος που τα παράγει. Γι αυτό είναι απαραίτητα:

α) Μέτρα σε σχέση με τη σημερινή «προγραμματισμένη αχρήστευση»  των προϊόντων των εταιρειών: παροχή πληροφοριών για τα «προγραμματισμένα άχρηστα» προϊόντα της αγοράς, πρόστιμα στις εταιρείες που τα παράγουν, επιμήκυνση γενικώς του χρόνου εγγύησης. 

β) Κουλτούρα επισκευής-επιδιόρθωσης: με «κατσαβίδι, σφυρί και τσάπα», μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα στη ζωή μας. Κάποια μέτρα που μπορεί να στηρίξουν μια τέτοια κουλτούρα-ενάντια στη κουλτούρα της μιας χρήσης- είναι σαν τα ακόλουθα:  

•          οικολογική μεταρρύθμιση της φορολογίας, ώστε να κάνει πολύ ακριβή τη κατάχρηση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και ευνοϊκή την εργασία με μείωση του έμμεσου κόστους της. 

•          Στήριξη δομών, πρωτοβουλιών και επιχειρήσεων που επισκευάζουν αντικείμενα και προϊόντα, προσφέρουν γνώσεις, μέσα και εργαλεία ή ανταλλακτικά  για επιδιορθώσεις, καθώς και την οργάνωση της διάθεσης μεταχειρισμένων ή επισκευασμένων(με χάρισμα ή ευνοϊκή τιμή)

•          Οι δήμοι και οι κοινότητες –γενικά η Τοπική Αυτοδιοίκηση-μπορεί να βοηθήσει πολύ προς αυτή την κατεύθυνση με το να προσφέρουν κοινόχρηστους χώρους και υπηρεσίες στις αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών(π.χ. κέντρο επισκευασίας-επαναχρησιμοποίησης ενδυμασίας ή υπόδησης, «καφέ επιδιόρθωσης ποδηλάτων ή κομπιούτερ», λαϊκή αγορά μεταχειρισμένων κ.λπ).

•          Φορολογική ρύθμιση ευνοϊκή για την επαναχρησιμοποίηση μεταχειρισμένων ανταλλακτικών και τμημάτων των χρηστικών αντικειμένων

•          Εκπαίδευση των νέων στις χειρονακτικές δεξιότητες και τεχνικές επιδιόρθωσης στα σχολεία

•          Εργαστήρια και χώροι ανάλογης πρακτικής και εξέλιξης από τους δήμους(π.χ. εργαστήρια αυτοπαραγωγής και αυτοεργασίας)

•          Οργάνωση της αποκομιδής ογκωδών απόβλητων αντικειμένων από τους δήμους με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η επαναχρησιμοποίηση στοιχείων τους από άτομα ή συλλογικότητες, είτε με χάρισμα είτε με δημοπρασίες.

•          Οργάνωση χώρων κομποστοποίησης των οργανικών αποβλήτων από τους δήμους για παραγωγή οργανικών λιπασμάτων. Στήριξη συνεταιρισμών ή συνεργατικών που μπορεί να αναλάβουν το ίδιο για τις περιοχές τους. 

·        Περιορισμός της διαφήμισης. 

Στο επίπεδο της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης είναι αναγκαίο να προωθηθεί η πολιτική της Επάρκειας-Εκκαθάρισης σε σχέση με την ίδια την έννοια της ιδιοκτησίας. Ατομική επάρκεια: κρατάμε τα απαραίτητα ως ατομική ιδιοκτησία, τα υπόλοιπα τα δωρίζουμε στη συλλογικότητα, τον συνεταιρισμό ή τη κοινότητά μας(συλλογική- κοινοτική ιδιοκτησία)ή στο κοινό ταμείο μας. 

iv)              Η πολιτική της Εξόδου και απεξάρτησης από την αγορά. Αποεμπορευματοποίηση-αποκαπιταλιστικοποίηση των σχεσιακών αγαθών!

Η σημερινή εμπορευματοποίηση αφορά σχεδόν σε όλους τους τομείς των κοινωνικών σχέσεων και επαφών των ανθρώπων και όχι μόνο των οικονομικών. Αυτό σημαίνει  την εξάπλωση της αγοράς και του εμπορικού πνεύματος σε όλες τις εκφράσεις της καθημερινής τους ζωής, ακόμα και των συναισθημάτων τους(όχι αμοιβαία ανιδιοτελή αισθήματα, αλλά μόνο με προσδοκία ανταμοιβής). Σημαίνει επικράτηση του πνεύματος του «δούναι-λαβείν» σε όλα τα επίπεδα. Λογική «κόστους οφέλους» και «μεγιστοποίησης της αποδοτικότητας» ακόμα και στα βαθύτερα θεμέλια της προσωπικής σφαίρας. 

Όταν λέμε αποεμπορευματοποίηση των κοινωνικών-οικονομικών σχέσεων των ανθρώπων, εννοούμε τον περιορισμό της εξάπλωσης αυτής της αγοραιοποίησης. Δεν πρόκειται για συνολική παραίτηση από την αγορά, γιατί έχει και κάποια πλεονεκτήματα, ιδίως αν βρισκόμαστε στα πλαίσια μιας τοπικής αγοράς. Πρόκειται για την απόρριψη της λογικής της. Για την απόρριψη της δυνατότητάς της να καθορίζει όλες τις διανθρώπινες σχέσεις

α) Στην Εκπαίδευση 

Η παιδεία θα έπρεπε να στηρίζει το νέο άτομο στην απεξάρτηση από την ιδεολογία του «κόστους-οφέλους». Αν τα παιδιά και οι νέοι-ες, αποκτούν γνώσεις και στάση ζωής χωρίς καταναγκασμούς, αλλά βιώνοντας τη χαρά, την ικανοποίηση και την ελευθερία στη διαδικασία αυτή, τότε μπορεί να δημιουργηθεί το αντίβαρο στον ωφελιμιστικό ρατσιοναλισμό του κυρίαρχου σήμερα ανθρωπολογικού τύπου. 

β) Στα «Κοινά»

Στην αποεμπορευματοποίηση-αποκαπιταλιστικοποίηση των σχέσεων παίζουν μεγάλο ρόλο οι κοινά μοιρασμένοι, συλλογικά χρησιμοποιούμενοι χώροι και εξοπλισμοί. Εδώ ανήκουν για παράδειγμα: πάρκα, παιδικές χαρές, βιβλιοθήκες, δημοτικές πισίνες και λουτρά, ζωολογικοί κήποι, μουσεία ή θέατρα. Είναι δημόσιοι  χώροι και δομές, που κατά κανόνα χρηματοδοτούνται από τα «δημόσια χέρια». Η χρήση, η διαχείριση και η συντήρησή τους αποτελεί σημαντική συνεισφορά στην αποεμπορευματοποίηση. Προσφέρουν πρόσβαση στην ευζωία, ανεξάρτητα από την αγοραστική δύναμη του καθένα. 

Τον τελευταίο καιρό-σε συνθήκες της μακρόχρονης σημερινής κρίσης-δημιουργούνται νέες δομές για «κοινή χρήση και όχι ατομική κτήση», όπως χώροι αυτοπαραγωγής και αυτοκαθοριζόμενης εργασίας, κοινής χρήσης εργαστήρια, χώροι και δομές για δανεισμό και κοινή χρήση εργαλείων και μέσων παραγωγής, συλλογικά καλλιεργούμενοι αγροί(όχι μόνο σε αγροτικές περιοχές, αλλά και σε αστικές ή περιαστικές), δημοτικοί λαχανόκηποι, κ.λπ. Οι φορείς αυτών των δομών είναι είτε συλλογικότητες, είτε δημοτικές υπηρεσίες, είτε ιδρύματα, είτε τέλος πρωτοβουλίες ατόμων που θέλουν να προσφέρουν στα κοινά, θα πρέπει να υποστηριχθούν παραδειγματικά από την τοπική πολιτική στην Αυτοδιοίκηση, με διάθεση αντίστοιχων χώρων και εκτάσεων, καθώς και με διευκολύνσεις και άρση των νομικών ή άλλων εμποδίων.

γ) Στην Αυτάρκεια  

Η προσπάθεια των ανθρώπων για όσο γίνεται μεγαλύτερη αυτάρκεια με αυτοπαραγωγή και αυτοφροντίδα, είναι πολύ σημαντικός πυλώνας. Περισσότερος αυτοδιαχειριζόμενος χρόνος βοηθά στο να δημιουργήσει κανείς συνθήκες για να «φτιάχνει μόνος του»( do it yourself). Παράλληλα με τον χρόνο είναι απαραίτητες και οι δεξιότητες για την αυτοπαραγωγή. Για αυτό χρειάζονται και χώροι-«σχολεία», όπου θα μαθαίνουν, θα μετεκπαιδεύονται και θα αυτοεξελίσσονται για να ιδιοκατασκευάζουν, να επιδιορθώνουν, να αυτοοργανώνονται και να δρουν δημιουργικά.

v) Η πολιτική της επανανοηματοδότησης του νέου ανθρωπολογικού τύπου

Η επανανοηματοδότηση της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης είναι προϋπόθεση, αλλά και αποτέλεσμα, των προηγούμενων 4 πολιτικών που έχουμε περιγράψει ως τώρα. Προωθώντας τις παραπάνω πολιτικές, προωθούμε τον νέο ανθρωπολογικό τύπο με τα νέα νοήματα που θα δώσει στη ζωή του, ώστε να ζει καλύτερα. Να επιδιώξει την ευζωία του. 

Η δημιουργία των απαραίτητων νέων νοημάτων-καθώς και η σύνδεσή τους με κάποια παλιά θετικά νοήματα, που έχουν σήμερα ξεχασθεί-για τον νέο αυτό ανθρωπολογικό τύπο, αποκτά στις μέρες μας τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Τα νοήματα αυτά δε θα δοθούν από τον ουρανό,σαν τις 10 εντολές. Θα δημιουργηθούν και θα είναι ταυτόχρονα αποτέλεσμα των νέων αμεσοδημοκρατικών δομών- δικτύων και εγχειρημάτων- της αντίστασης, της αλληλεγγύης, της συνεργατικότητας, της αυτοδιαχείρισης, της ανταλλαγής, της κοινής χρήσης και του μοιράσματος, της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας που στηρίζεται στα κοινωνικά και συλλογικά αγαθά κ.λπ., που δημιουργούνται σήμερα και λόγω της κρίσης.  

Η συμμετοχή σε όλα τα εγχειρήματα, τα οποία προωθεί η πολιτική για την ευζωία-και που περιγράφηκαν παραπάνω-μπορεί να σημαίνει και επάνοδο από το «εγώ» στο «εμείς», από τον ανταγωνισμό στη συνεργασία-αλληλοσυμπλήρωση, από το «θρυματισμένο» άτομο στο πολύπλευρο πρόσωπο. Θα δημιουργήσει πάλι την αίσθηση του «συνανήκειν» και  του «συναποφασίζειν» και είναι ίσως ο μόνος τρόπος προαγωγής της αίσθησης της κοινότητας, με βάση την οποία θα είναι δυνατή η μετάβαση προς μια αυτόνομη, δημοκρατική και οικολογική κοινωνία της αποανάπτυξης –τοπικοποίησης και του κοινοτισμού.

Καταλήγοντας , η νέα πολιτική για την ευζωία θα μπορούσε να συνοψίζεται στα εξής απλά συνθήματα:

Αντί του σημερινού όλο και πιο γρήγορα και επιφανειακά: πιο αργά και σε βάθος!

Αντί του όλο και περισσότερα: ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!

Αντί του όλο και πιο ανταγωνιστικά: συνεργατικά και αλληλέγγυα, όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!

Αντί του όλο και πιο μεγάλα, όλο και πιο μακριά και παγκοσμιοποιημένα: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!

Αντί μια χρήσης και με ημερομηνία λήξης: πιο γερά και επανάχρηση!

Αντί για το απρόσωπο και ομογενοποιημένο της μαζικής παραγωγής: πιο όμορφα και προσωπικά!

Αντί μόνο για όποιον έχει χρήματα και μέσω της αγοράς: πιο δίκαια, για τον καθένα που το έχει ανάγκη, από τον καθένα που μπορεί!