Ο ρόλος των ομοσπονδιών και των δικτύων στην δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου

ΛΟΥΚΑΣ  ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Το θέμα που θα μας απασχολήσει είναι

Ο ρόλος των ομοσπονδιών και των δικτύων στην δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου

Ειπώθηκαν κάποια πράγματα για το κοινωνικό κεφάλαιο. Εγώ δεν θα αναφερθώ θεωρητικά. Επειδή είμαι θετικών επιστημών θα μιλήσω απλά και πρακτικά, όπως θα χρειαζόταν, ενδεχομένως, αν οι ακροατές δεν είχαν ασχοληθεί με αυτό.

Πριν όμως από όλα θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι είναι κεφάλαιο και ποιες είναι οι δυνατές παραλλαγές του ή από τι επηρεάζεται και πως μπορεί να αυξηθεί.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Αν ρωτήσετε το διπλανό σας τι σημαίνει η λέξη κεφάλαιο, τότε την πρώτη αυθόρμητη απάντηση που θα λάβετε θα είναι «Τα λεφτά ή τα πολλά λεφτά»

Από οικονομική άποψη δεν θα έχει άδικο.

Το πώς δημιουργείται αυτό το κεφάλαιο το έχει αναλύσει αρκετά ο Καρλ Μαρξ.  Ας δούμε όμως που χρειάζεται το κεφάλαιο αυτό ή τι μπορούμε να κάνουμε.

ΧΡΗΣΗ Σε πρώτη φάση θα απαντούσαμε να περνάμε καλά ή να μπορούμε να κάνουμε ότι επιθυμούμε ή να δημιουργούμε ότι μας ενδιαφέρει. Το χρήμα όμως είναι ένα ανταλλακτικό μέσο.

Μήπως θα μπορούσαν και άλλα πράγματα να είναι  «Κεφάλαιο»?.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ.  Αν κάποιος έχει εργοστάσια, πλοία, πετρελαιοπηγές, ακίνητα, καταστήματα, κ.λπ. συνήθως τον λέμε και αυτόν κεφαλαιούχο. Μικρό ή μεγάλο. Δεν είναι χρήματα, αλλά είτε  έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε χρήμα ή κυρίως διότι έχουν τη δυνατότητα να παράγουν περισσότερο Κεφάλαιο.

Άρα αν κάτι, υλικό ή όχι, έχει τη δυνατότητα να παράγει περισσότερο κεφάλαιο μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε και αυτό ως Κεφάλαιο.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Αν δυο πόλεις έχουν τον ίδιο πληθυσμό , αλλά στη μία υπάρχει χαμηλής στάθμης εκπαίδευση και στην άλλη υψηλής στάθμης εκπαίδευση και γνώσεις των κατοίκων, τότε η δεύτερη έχει περισσότερες πιθανότητες και δυνατότητες παραγωγής πλούτου και καλύτερης ζωής. Επομένως η ύπαρξη γνώσεων και εκπαίδευσης μπορεί να είναι και αυτή ένα κεφάλαιο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. Αν σε μια περιοχή υπάρχουν κάποια στοιχεία, όπως παραλίες, ιαματικές πηγές, ορυκτός πλούτος, αρχαιολογικοί χώροι, βλάστηση, νερά, καλές καιρικές συνθήκες, αξιοθέατα, κ.λπ., που έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιηθούν, τότε αυτή η περιοχή έχει κεφάλαιο, ικανό να καλυτερεύσει τη ζωή των πολιτών.

ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Κάποια από τα παραπάνω κεφάλαια είναι στην κατοχή ιδιωτών και άλλα είναι διαθέσιμα για όλους τους πολίτες. Αυτά τα δεύτερα μπορούμε να τα πούμε κοινωνικά αγαθά ή κοινωνικό κεφάλαιο.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ - ΔΙΚΤΥΩΣΗ. Ένα άλλο κεφάλαιο, ειδικά στη σημερινή μας εποχή, είναι η πληροφορίες και ειδικότερα η δυνατότητα ανταλλαγής και χρήσης πληροφοριών μεταξύ ατόμων και ακόμη μεταξύ μελών μιας ομάδας. Η ανταλλαγή ή η διακίνηση πληροφοριών γίνεται μέσω της δικτύωσης των ατόμων, μελών ή φορέων.

Επομένως η ύπαρξη δικτύωσης αποτελεί και αυτή ένα μεγάλο κοινωνικό κεφάλαιο, αφού αφορά πολλούς,  για όσους την έχουν.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΣ, ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ. Αν η κατανομή των κεφαλαίων είναι σε μικρές ποσότητες, π.χ. μικροιδιοκτησίες γης, τότε η δυνατότητα παραγωγής αγαθών και πλούτου είναι μικρότερη από την περίπτωση να υπήρχαν λιγότερος αριθμός εκτάσεων στο ίδιο σύνολο, που θα μπορούσε να γίνει με τη συνεταιριστική και συνεργατική διαδικασία.

Άρα η ύπαρξη συνεργατικότητας αποτελεί κεφάλαιο

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ. Οι άνθρωποι προσπαθούν να διαφυλάξουν κάποια από τα κοινωνικά αγαθά (περιβάλλον, πολιτισμό, ιστορία, υγεία, κ.λπ.), είτε από τη φθορά, είτε από κάποιους που τα επιβουλεύονται. Επειδή μόνοι τους δεν μπορούν, φτιάχνουν ομάδες, ενώσεις συλλόγους, πολιτιστικούς, περιβαλλοντικούς, αλληλεγγύης, σωματεία, συνεταιρισμούς. Βασικό στοιχείο για τη δημιουργία τους είναι η συνεργατικότητα, η αλληλοεμπιστοσύνη, η δημοκρατικότητα. Έτσι δημιουργούνται οι κοινωνικές οργανώσεις.

ΑΥΞΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ. Η δυνατότητες και δυνάμεις που έχουν οι οργανώσεις είναι πολύ περισσότερες από το απλό άθροισμα των δυνατοτήτων των μελών τους, με συνέπεια και το δυνητικό κεφάλαιο που θα μπορούν να κάνουν ή να έχουν να είναι πολλαπλάσιο.

Η ύπαρξη κεφαλαίου λόγω συνεργατικότητας μαζί με την ενδυνάμωση της δικτύωσης αυξάνει κατά πολύ το διαθέσιμο Κοινωνικό Κεφάλαιο

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ. Θα αναφέρω ένα απλό και υπαρκτό παράδειγμα. Στην Πάτρα υπάρχει μια ΚοινΣΕπ που έχει 175 μέλη, ασχολείται με την Ανακύκλωση στην Πηγή, και τα μέλη της δίνουν πληροφορίες για την ύπαρξη και  το χώρο ανακυκλώσιμων υλικών, που συλλέγει η οργάνωση και από τα έσοδα πληρώνονται 2 υπάλληλοι. Μια άλλη οργάνωση η Κοινοτοπία έχει ένα μεγαλύτερο δίκτυο (1800) μελών ή φίλων, που εθελοντικά έχουν δηλώσει ότι θέλουν να λαμβάνουν πληροφόρηση (εμαιλ) για τις ενδιαφέρουσες δραστηριότητες που υπάρχουν. Αν υπήρχε συνεργασία των δύο δικτύων, τότε ο αριθμός των δυνητικών ανθρώπων που θα μπορούσε να στέλνει πληροφορίες για ύπαρξη ανακυκλώσιμων προς συλλογή θα έφτανε τις 2000 και φυσικά ο αριθμός των θέσεων εργασίας στην ΚοινΣΕπ θα μεγάλωνε. Δεν έγινε καμιά αλλαγή στις δυο οργανώσεις.

Η αύξηση του Κοινωνικού Κεφαλαίου, στο παράδειγμα, θα προέρχεται μόνο από τη δικτύωση.

ΔΙΚΤΥΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ. Όταν κοινωνικά αγαθά καταστρέφονται και δικαιώματα καταπατούνται, από τους κρατικούς ή ιδιωτικούς φορείς, ή δεν προστατεύονται, από κρατικούς φορείς που έχουν την ευθύνη, τότε μια μεμονωμένη οργάνωση, που μάχεται για τους κοινωνικούς στόχους της, δεν μπορεί συνήθως να φέρει αποτέλεσμα. Όταν όμως υπάρχει δίκτυο τέτοιων οργανώσεων, πράγμα που σημαίνει ότι το Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι πολύ μεγαλύτερο, τότε και τα αποτελέσματα είναι πολύ καλύτερα.

ΜΟΡΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Επομένως

1.      Ότι έχει τη δυνατότητα να παράγει περισσότερο κεφάλαιο , μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε και αυτό ως κεφάλαιο

2. Η ύπαρξη γνώσεων και εκπαίδευσης

3. Τα Στοιχεία μιας περιοχής

4. Οι Πληροφορίες και η δικτύωση

5. Η συνεργατικότητα, η αλληλοεμπιστοσύνη, η δημοκρατικότητα, κοινωνικές οργανώσεις

6 Η Συνεργατικότητα μαζί με ενδυνάμωση της δικτύωσης

7. Τα Δίκτυα οργανώσεων, δευτεροβάθμια όργανα.

Όλα είναι μορφές Κοινωνικού Κεφαλαίου

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΣΠΑ. Στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, στο ΕΣΠΑ, υπάρχει ένα ποσό 4.000.000 για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία και τις ανάγκες και δραστηριότητες ή προγράμματα των φορέων της. Και τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν αντίστοιχα ποσά (και σε κάθε περιφέρεια). Όμως οι κυβερνήσεις με διάφορα νομοθετήματα περνούσαν αυτά τα χρήματα στη διαχείριση άλλων φορέων, που όμως είναι φορείς του Δημοσίου και Όχι της Κοινωνικής Οικονομίας.

Αυτό μπορούσε εύκολα και χωρίς αντιστάσεις να περνάει, αφού δεν υπήρχε κάποιο όργανο των φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας να επέμβει.

ΑΝΑΓΚΗ ΥΠΑΡΞΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Για να μην συμβεί αυτό και στο πρόγραμμα 2014 -2020, θεωρώ ότι είναι αναγκαία η συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων ΚοινΣΕπ, Συνεταιρισμών, Συλλόγων, Σωματείων, ΜΚΟ,  για τη δημιουργία δευτεροβάθμιων φορέων της Κοινωνικής Οικονομίας.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΟΡΓΑΝΟ. Δεν θα συνιστούσα Πανελλήνιο Όργανο, ούτε κατά νομό, αλλά περιφερειακό όργανο, διότι τα χρήματα για την Κοινωνική Οικονομία είναι στα Περιφερειακά Προγράμματα.

ΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Στο Νόμο 4430/2016 και στο άρθρο 9 ορίζεται για πρώτη φορά η δυνατότητα της ύπαρξης δευτεροβάθμιου φορέα των οργανώσεων της Κοινωνικής Οικονομίας με το όνομα Ένωση και με ελάχιστο αριθμό 10 οργανώσεων, που θα έχουν πάρει και αριθμό Μητρώου της Κοινωνικής Οικονομίας.

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΟ ΟΡΓΑΝΟ. Όργανο στο οποίο θα μετέχουν Ενώσεις θα αποτελέσει το τριτοβάθμιο Πανελλήνιο Όργανο της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και θα λάβει μία θέση στην ΟΚΕ για να προστατεύει και υπερασπίζεται τα συμφέροντα και δικαιώματα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας  (Κ.ΑΛ.Ο).

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ στην ΠΔΕ. Για την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει ήδη διερευνηθεί η δυνατότητα για την πρόθεση φορέων για δημιουργία Ένωσης. Πάνω από 45 φορείς της ΠΔΕ τοποθετήθηκαν θετικά για τη Δημιουργία Ένωσης. Μέσα στο Μάρτιο 2017 προβλέπεται να υπάρξει πρόσκληση για μια πρώτη συνάντηση (πιθανόν στην Πάτρα), στην οποία θα γίνει μια πρώτη γνωριμία των φορέων και η δημιουργία (από τους ίδιους ) μιας προσωρινής επιτροπής εκπροσώπων, που

·         θα οριοθετήσει τη διαδικασία,

·         θα καταγράψει και κοινοποιήσει τις νομικές προϋποθέσεις, που απαιτούνται για κάθε νομικής μορφής οργάνωση, ώστε να γίνουν οι σχετικές ενέργειες από τις οργανώσεις.

·         Θα κοινοποιήσει αυτές σε όλους τους μετέχοντες.

·         Θα ζητήσει μέσα από διαβούλευση προτάσεις (από τους φορείς) για τους στόχους της Ένωσης, ώστε να συνταχτεί μια πρώτη μορφή ενός καταστατικού και

·         θα ακολουθήσουν οι τυπικές απαιτούμενες διαδικασίες για τη σύσταση της Ένωσης.

ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ, από εμπειρία

Αν ζητούσατε από κάποιον να κάνει μια προσπάθεια για δημιουργία ενός δευτεροβάθμιου οργάνου, θα σας ανάφερε ένα σωρό από δυσκολίες που θα παρουσιάζονταν.

1.      Πρώτον που θα βρεις ποιοι φορείς υπάρχουν και ποια είναι τα στοιχεία τους για να απευθυνθείς. Η πρώτη απάντηση είναι το ψάξιμο στο διαδίκτυο δίνει σε μεγάλο βαθμό λύση.

2.      Με ποιο τρόπο θα επικοινωνήσεις. Η πρότασή μου είναι πρώτα-πρώτα τηλεφωνικά, για να ξέρουν με ποιον επικοινωνούν και ποια είναι τα στοιχεία του, και μετά με εμαιλ, όπου θα δίνονται περισσότερα γραπτά στοιχεία για την ιδέα και την πρόταση που τους δίνεις.

3.      Πως εξηγείς την ιδέα σου.

    Α. Πρώτον πρέπει να καθοριστεί (συνήθως δεν είναι ξεκάθαρο σε όλους) τι εννοούμε με τον όρο κοινωνική οικονομία και ποιοι φορείς εντάσσονται σε αυτήν, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι ο φορέας τους ανήκει σε αυτήν για να μπορεί να συνεχιστεί η συνομιλία.

   Β. Δεύτερον θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι θα μπορούν να κερδίσουν κάτι από την πρόταση σου, καταρχάς ο φορέας τους και μετά το γενικό καλό.

   Γ. Τρίτον, επειδή υπάρχει πάντα η καχυποψία ότι η ενεργεία σου δεν γίνεται για την ψυχή της μάνας σου, αλλά κάπου αποβλέπεις για τον εαυτό σου, θα πρέπει να δηλώσεις τα στοιχεία σου και τις προθέσεις σου και ότι δεν υπάρχουν κάποιοι άλλοι που σε έχουν βάλει και πολύ περισσότερο δεν εξαρτάσαι από κομματικούς μηχανισμούς. 

Δ. Να ξεκαθαριστεί ότι δεν θα φτιάξεις εσύ την Ένωση, αλλά οι εκπρόσωποι των φορέων και ο μόνος ρόλος σου είναι μέχρι να τους φέρεις σε επαφή.

Ε. Να ξεκαθαριστεί ότι όταν γίνει η πρόταση για την πρώτη συνάντηση των εκπροσώπων, θα σταλεί η πρόσκληση με εμαιλ, με επισυναπτόμενη τη λίστα των φορέων που θα συμμετέχουν, με όλα τα στοιχεία για επικοινωνία μεταξύ τους.

Στ. Αν υπάρχει αρνητική στάση από καχυποψία, δεν επιμένεις. Διατυπώνεις ότι μπορεί κανείς να συμμετάσχει και μετά την ίδρυση.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ.

Με αυτή τη διαδικασία πάνω από 45 φορείς της ΠΔΕ, έχουν ήδη δηλώσει την πρόθεση τους για τη δημιουργία Ένωσης.    Αρνητική στάση είχαν μόνο δυο φορείς και καμιά δεκαριά ακόμη δεν έχουν πάρει το Ο.Κ. στο Δ.Σ.

(16 από τους φορείς αυτούς συμμετέχουν στο Σεμινάριο. Οι 6 είναι ΚοινΣΕπ)

Αντικείμενα που απασχολούνται συνήθως είναι

Πολιτισμός  18                             2,7,8,14,15,17,18,20,22,23,31,32,33,34,36,38,41,42

Περιβάλλον  8                                                                                         1,3,5,14,16,19,20,22

Υγεία/ανθρ δικαιωμ/αλληλεγγύη 14         4,10,12,13,25,26,27,28,29,30,37,39,40,43

Βιολογική γεωργία                             4                                                                    6 9 11 24

Εκπαίδευση/ καταναλωτές              2                                                                            21 ,35

Στους 45 συμπεριλαμβάνονται 12  ΚοινΣΕπ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Δεν είναι δύσκολα τα πράγματα.

Χρειάζεται Επιμονή και Υπομονή.