“Δημοσιογραφία Πολιτών”: Ιδέες από το μέλλον (Α μέρος)

“Δημοσιογραφία Πολιτών”: Ιδέες από το μέλλον (Α μέρος)

 

Γράφει ο Βασίλειος ΤακτικόςΔιευθυντής της SocialActivism και Oikopress

Το Σάββατο 22 Δεκεμβρίου είχαμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε στο Χίλτον στο πλαίσιο του φεστιβάλ “Εθελοντισμός χωρίς σύνορα”  μαζί με την Γεωργία Μπουρτζάλα την θεματική “Δημοσιογραφία Πολιτών” ως ζωντανό παράδειγμα  των ηλεκτρονικών εκδόσεων  socialactivism  και oikopress που ας σημειώσουμε εκδίδονται από ένα πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας με συμμετέχοντες τον Δήμο Αθηναίων και την Περιφέρεια Αττικής.

Με την παρουσία 40 περίπου συνεργατών που εργάζονται για το πρόγραμμα και της Αντιδημάρχου του Δήμου Αθηναίων κα Γιαννοπούλου είχαμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε ένα ζωντανό παράδειγμα που λειτουργεί από την θεωρία στην πράξη και συμβάλει στην οριζόντια επικοινωνία μεταξύ Κοινωνίας Πολιτών και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε ένα χώρο που η διακίνηση της χρηστικής πληροφορίας και γνώσης δεν έχει εμπορευματική αξία αλλά μεγάλο κοινωφελές ενδιαφέρον.

Αυτή καταρχήν, θα μπορούσε να είναι και η πρώτη διάκριση της δημοσιογραφίας πολιτών έναντι στη συμβατική δημοσιογραφία καθώς η πληροφόρηση που παρέχει διακινείται μόνον όταν υπάρχει οικονομικό ενδιαφέρον ενώ η δημοσιογραφία πολιτών διακινεί την πληροφορία και τη γνώση σε κάθε περίπτωση που είναι χρηστική και αναγκαία στην κοινωνία.

Η σημασία της «δημοσιογραφίας πολιτών» ασφαλώς επεκτείνεται και σε άλλα πεδία καθώς συνδέεται με την συμμετοχική δημοκρατία, τους θεσμούς αλληλεγγύης, την κινητοποίηση ανθρωπίνων πόρων για την κοινωνική οικονομία και την καταπολέμηση της φτώχειας αλλά και στις δυνατότητες που παρέχει το Ιντερνέτ για κοινωνικό ψηφιακό ακτιβισμό.

Αυτές περίπου ήταν οι θεματικές που αναπτύχθηκαν τόσο στην ομιλία όσο και στον διάλογο που ακολούθησε αντιλαμβανόμενοι όλοι την στρατηγική της σημασία. Επίσης έγινε αναφορά στη σημασία της δημοσιογραφίας πολιτών, στην κοινωνικοποίηση της γνώσης και την αυτοδιαχείριση της επικοινωνίας και συνδέθηκε με το ζήτημα της αντιμετώπισης του σφετερισμού των διαμεσολαβητών που ενδημεί στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Ας μείνουμε στα κομβικά σημεία αυτής της διάλεξης που ασφαλώς δεν εξαντλεί το θέμα και θα χρειαστεί να επανέλθουμε με ένα σχετικό αφιέρωμα που ετοιμάζεται.

Δημοσιογραφία πολιτών και συμμετοχικής δημοκρατίας.

Η δημοσιογραφία πολιτών,  συνδέεται, πρώτα από όλα από τον εθελοντικό της χαρακτήρα, την συμμετοχική της  προσφορά προς όφελος της κοινωνίας χωρίς άμεσα οικονομικά ανταλλάγματα. Το όραμα  για  το δέον γενέσθαι στην πολιτεία, ταυτίζεται με την συμμετοχική δημοκρατία γιατί δεν διαμεσολαβείται από επιχειρήσεις και από επαγγελματίες δημοσιογράφους και πολιτικούς. Η διάκριση αυτή έχει μεγάλη σημασία  καθώς γνωρίζουμε πως ότι διαμεσολαβειται ή αντιπροσωπεύεται έχει μέσα του  την ανθρώπινη αδυναμία  μπροστά στην εξουσία , την τάση του σφετερισμού  της εκπροσώπησης από όπου πηγάζει  και η διαφθορά  της πολιτικής. Όταν καλείται σήμερα η συμμετοχική δημοκρατία να περιορίσει τις τάσεις του σφετερισμού και της διαφθοράς είναι φανερό ότι χρειάζεται πάνω από όλα την συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και προς σ’αυτο το σκοπό η δημοσιογραφία πολιτών είναι το πιο κατάλληλο εργαλείο επικοινωνίας για τα κινήματα πολιτών και τον κοινωνικό ακτιβισμό.

Δημοσιογραφία πολιτών, αντικειμενικότητα και πλουραλισμός της έκφρασης.

Πολλοί επικρίνουν την δημοσιογραφία πολιτών εστιάζοντας στην δραστηριότητα ορισμένων bloggers για έλλειψη αντικειμενικότητας, δημοσιογραφικής δεοντολογίας και για παραβίαση της νομιμότητας όταν οι bloggers καταγγέλλουν και πολλές φορές συκοφαντούν μέσα από την ανωνυμία τους ιδιώτες.

Ασφαλώς εδώ δεν μιλούμε για “Δημοσιογραφία πολιτών” που παραβιάζει την νομιμότητα και το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη δημοσιογραφικής δεοντολογίας αλλά η προαίρεση  που έχει ο κάθε πολίτης να σέβεται ή να μην σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Γιατί αυτός που συκοφαντεί είτε δια μέσω του τύπου είτε με διαφορετικό τρόπο παρανομεί και εκτίθεται ανεξαρτήτως εάν είναι δημοσιογράφος ή απλός πολίτης  μέσω Ιντερνέτ και παραμένει ασύλληπτος αυτό είναι πρόβλημα άλλης τάξεως και όχι καθαυτής της δημοσιογραφίας πολιτών που λαμβάνει πλέον θεσμικό χαρακτήρα μέσω Ιντερνέτ.

Μια ιντερνετική εφημερίδα ή ένα περιοδικό ίσα-ίσα παρέχει την θεσμική βάση για να ελεγθεί από τα αρμόδια όργανα όπως μια έντυπη συμβατική εφημερίδα.

Όσο για την “αντικειμενικότητα” και δεοντολογία της επαγγελματικής δημοσιογραφίας έναντι της δημοσιογραφίας πολιτών, όταν το εξετάσουμε το θέμα από ρεαλιστική σκοπιά είναι σαν να ρωτάμε ποιός πραγματικά εκτίθεται περισσότερο στον πειρασμό της εξαγοράς πολιτικής συνείδησης, ο απλός πολίτης ή επαγγελματίας πολιτικός που με την ψήφο του κρίνονται πολλά. Η απάντηση είναι προφανής γνωρίζοντας πάντα ότι δεν είναι όλοι οι αντιπρόσωποι άμεμπτοι και ότι υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα που θίγονται ή ευνοούνται από τις αποφάσεις του πολιτικού και την πέννα του δημοσιογράφου και έχουν την δυνατότητα να ασκούν οικονομική πίεση.

Πού βρίσκεται λοιπόν η αντικειμενικότητα;

Η αντικειμενικότητα καταρχήν δεν βρίσκεται πουθενά ολοκληρωμένη, ατόφια , αυθεντική στην εξατομικευμένη υποκειμενικότητα του κάθε πολίτη, του δημοσιογράφου και επαγγελματία πολιτικού παρά μόνον ως κοινή συνισταμένη των πολλών υποκειμενικών απόψεων όπως γίνεται με την διαδικασία των δημοσκοπήσεων.

Έτσι «αντικειμενικότητα» στην πολιτική είναι αυτό που πιστεύουν και που θέλουν οι πολλοί υπό την αμφισβήτηση και αίρεση της μειοψηφίας  που είναι θεμιτό να διεκδικεί να γίνει πλειοψηφούσα άποψη. Το αντικείμενικό είναι μια διαρκής διεκδίκηση στο δημοκρατικό παιχνίδι. Η δημοσιογραφία πολιτών επομένως δεν είναι εξ επαγγέλματος αντικειμενική αλλά υποκειμενική όπως και η συμβατική αλλά υπηρετεί ένα νέο τρόπο την αυθεντική δημοκρατία  και ιδιαίτερα την συμμετοχική δημοκρατία  χωρίς διαμεσολάβηση και αυτό την αντικειμενοποιεί ως κοινή συνισταμένη του πλουραλισμού της έκφρασης.

Η Δημοσιογραφία πολιτών, όπως και η δημοκρατία δεν πραγματεύεται την επιστημονική αλήθεια  γιατί κάτι τέτοιο  δεν υπάρχει στην πολιτική αλλά μέσα από τον  πλουραλισμό της έκφρασης.

Ο πλουραλισμός της έκφρασης που εκδηλώνεται μέσω του ιντερνετ είναι το κύριο χαρακτηριστικό της δημοσιογραφίας πολιτών, καθώς στις μέρες μας κάτι τέτοιο συμβαίνει περισσότερο από ποτέ άλλοτε εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα τον κοινωνικό έλεγχο και αυτοπεριορισμό από την ίδια την συμμετοχή της κοινωνίας στην όλη διαδικασία.

Δημοσιογραφία πολιτών ως εργαλείο κοινωνικοποίησης της γνώσης και του κοινωνικού ακτιβισμού.

Το κίνημα του διαφωτισμού τον 18^ο αιώνα είχε ως βασικό ζητούμενο την κοινωνικοποίηση της γνώσης, την διάδοση της επιστημονικής αλήθειας έναντι του σκοταδισμού των φιλελεύθερων και ανθρωπιστικών ιδεών, την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού και την μαζική εκπαίδευση στα σχολεία.

Σε εκείνη την εποχή η επικοινωνιακή τεχνική διαδικασία βασίστηκε στην τυπογραφία, στην διάδοση των πρώτων εφημερίδων και στους πρώτους επαγγελματίες δημοσιογράφους.

Ο νέος διαφωτισμός σήμερα με ζητούμενο την κοινωνικοποίηση της γνώσης ασφαλώς δεν έχει να αντιμετωπίσει τα ίδια προβλήματα ούτε να χρησιμοποιήσει τα ίδια μέσα.

Δεν χρειάζεται σήμερα να είναι κανείς ειδικός τυπογράφος, δημοσιογράφος, δάσκαλος ή διανοούμενος με την ευρύτερη έννοια για να συμμετέχει στη διαδικασία διάδοσης ενός μηνύματος από τα μαζικά μέσα επικοινωνίας. Το διαδίκτυο είναι ανοιχτό σε όλους αφού ελάχιστοι πλέον είναι αναλφάβητοι, και είναι ένα διαδραστικό μέσο που ο καθένας μπορεί να είναι πομπός και δέκτης ταυτόχρονα. Αυτή η τεχνολογική ευκολία που σε όλους προσφέρεται δεν εξασφαλίζει όμως αυτόματα και την έξυπνη κοινωφελή διαχείριση της γνώσης.

Η γνώση και η επίγνωση που στην ουσία διακινείται από όλη αυτή τη διαδικασία, είναι σύνθεση πληροφοριών. Χρειάζεται συνεργασία για να είναι πλούσια και χρηστική στην διάδοση της χρειάζεται ατομική και συλλογική επεξεργασία. Έτσι ο νέος διαφωτισμός στην ουσία του είναι μια διαρκής σύνθεση για την έξυπνη διαχείριση της γνώσης και η δημοσιογραφία πολιτών ένα από τα εργαλεία της διάδοσής του.