ΟΙΚΟΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΒΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

ΟΙΚΟΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΒΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΚΑΙ ΒΙΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ  ΟΔΗΓΟΣ  ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Εισαγωγή

Ο οδηγός αυτός είναι μια συνοπτική αποτύπωση των γνωρισμάτων που συνθέτουν το φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον της Περιφερειακής Ενότητας  Τρικάλων. Αυτά τα γνωρίσματα είναι και τα βασικά δεδομένα, για την οικοανάπτυξη και του τουρισμού κοινωνικής εμπειρίας (βιοτουρισμού), πάνω στα οποία μπορεί να δομηθεί ένα νέο αφήγημα. 

Ποιο είναι το εγχείρημα; Πρόκειται για περιδιάβαση στους τόπους που αναδεικνύουν δυναμικές εικόνες, προϊόντα και πολιτιστικές δραστηριότητες που συνθέτουν την κοινωνική δυναμική του τόπου.

Μια ανασκόπηση με τα φυσική, ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά που συνιστά  τους κοινούς πόρους και τον κοινό πλούτο της περιοχής ως αφετηρία παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Μια περιήγηση και ανάγνωση του κοινωνικού «γίγνεσθαι» της περιοχής με εναλλακτικές προτάσεις θέτοντας: απέναντι στο κυρίαρχο βιομηχανικό μοντέλο ανάπτυξης προβάλλοντας  την “οικοανάπτυξη” “βιοπολιτική”“συνεργατισμό".

Προτείνεται έναντι των εντατικών μονοκαλλιεργειών η βιολογική  και κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία, κτηνοτροφία.

Έναντι των ρυπογόνων  πηγών ενέργειας  οι  ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενεργειακούς συνεταιρισμούς.

 Έναντι της φθίνουσας μισθωτής εργασίας τα επιχειρηματικά δίκτυα και τον συνεργατισμό.

Έναντι  του μοντέλου της μαζικής καταναλωτικής κοινωνίας, η συμμετοχική οικονομία, την συμμετοχικότητα του πολίτη στο πολιτισμό την  Κοινωνικοποιημένη ψυχαγωγία.

Έναντι του συγκεντρωτισμού και της γραφειοκρατίας, τη “βιοπολιτική” και την   κοινωνική οικονομία, ανάμεσα στα μεγάλα κενά που αφήνει στην οικονομία το κράτος και η αγορά.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον βρίσκει έδαφος και μπορεί να αναπτυχθεί ο βιοτουρισμός ή αλλιώς όπως λέγεται τουρισμός κοινωνικής εμπειρίας.

ΦΥΣΙΚΟ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Τα Τρίκαλα ως Περιφερειακή Ενότητα σηματοδοτούν: ένα  μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο και μοναδική μια  αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά της μοναστικής κοινότητας των Μετεώρων. Μια  συλλογική καλλιτεχνική δημιουργία και ένα  διάκοσμο των μοναστηριών που είναι   πολιτιστικός θησαυρός στη σημερινή μεταβιομηχανική εποχή και  λειτουργεί ως πόλος έλξης για ένα ιδιαίτερο ρεύμα επισκεπτών.

Σηματοδοτούν επίσης, το εντυπωσιακό ανάγλυφο στην ύπαιθρο χώρα, όπου ένα μεγάλο τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων είναι ορεινό ή ημιορεινό καθώς κυριαρχεί στα δυτικά η επιβλητική οροσειρά της Πίνδου, Περιστέρι, Τζουμέρκα, Τριγκία, Νεράιδα, Αυγό, Κόζιακας στα βόρεια η Χασιά και στα βορειοανατολικά τα Αντιχασιά.

Από αυτά τα βουνά πηγάζουν και τα σημαντικότερα ποτάμια της περιοχής, παραπόταμοι του Πηνειού που συνθέτουν τον πλούτο μιας εξαιρετικά αισθητικής γόνιμης περιοχής. Στη λεκάνη απορροής των νερών του όρους Κόζιακα και ανάμεσα στις αγροτικές κοινότητες βρίσκονται πολλές φλέβες (κανάλια) με τρεχούμενο νερό ήπιας ροής. Ανάμεσα στα ορεινά και στο κάμπο δύο πόλεις με ξεχωριστή ιστορία και πολιτισμό, τα  Τρίκαλα και η Καλαμπάκα,  συγκεντρώνουν την κοινωνική δυναμική για όποιο εγχείρημα και κινητοποίηση προς το μέλλον.

Ο θεσσαλικός κάμπος που απλώνεται στο ΝΑ τμήμα κάνουν τα Τρίκαλα μία από τις παραγωγικότερες περιοχές της χώρας. Το πεδινό τμήμα είναι εύφορο και ευνοεί την γεωργία, με την οποία ασχολείται το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού, ενώ στα ορεινά αναπτύσσεται ιδιαίτερα η κτηνοτροφία και η δασοκομία.

Αυτή η γεωφυσική υπόσταση καθορίζει το κλίμα της ΠΕ Τρικάλων που είναι ηπειρωτικό, δηλαδή με κρύους χειμώνες και πολύ ζεστά καλοκαίρια.

Διακρίνουμε μια  υψηλή και δασώδη βλάστηση στα ορεινά και γόνιμες εκτάσεις στο κάμπο. Ο συνδυασμός ορεινού και πεδινού συγκροτήματος δημιουργεί ευνοϊκές παραγωγικές συνθήκες για ανταγωνιστικές καλλιέργειες στα πεδινά. Παράλληλα, σημαντική είναι η βιομηχανική-βιοτεχνική δραστηριότητα με φημισμένα προϊόντα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η περιοχή μολονότι δεν έχει θάλασσα έχει ανεπτυγμένο τουρισμό σε μια σειρά από άλλες εναλλακτικές μορφές θρησκευτικού τουρισμού, ορεινού τουρισμού, οικοτουρισμού, και υπαίθριων δραστηριοτήτων εκ των οποίων δεσπόζει ο θρησκευτικός τουρισμός για τα Μετέωρα, που θεωρείται το δεύτερο θρησκευτικό κέντρο στην Ελλάδα μετά το Άγιο Όρος.

Είναι στη πραγματικότητα μια  σημαντική  οικονομική δραστηριότητα χωρίς να καταγράφεται ως τέτοια, στην άδηλη κοινωνική οικονομία. Πηγάζει από μια κοινή πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τροφοδοτώντας μια σειρά από άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

Εμφορείται από αιώνων συλλογική δημιουργία και εργασία που έχει κεφαλαιοποιηθεί και αποτελεί την βάση του ενδιαφέροντος των επισκεπτών παράλληλα με τη θρησκευτική πίστη. Χωρίς αυτή τη συλλογική δημιουργία το γεωλογικό φαινόμενο θα είχε πολύ μικρότερη σημασία για την τοπική οικονομία.

Τα Μετέωρα λοιπόν είναι κοινός τόπος των πιστών  της ορθοδοξίας αλλά και τόπος   συλλογικής δημιουργίας και μιας συνεργατικής μοναστικής κοινότητας ικανής να παράγει αλλά και να εμπνεύσει δραστηριότητες που συνδυάζονται και τροφοδοτούν την κοινωνική οικονομία στις μέρες μας με  παράλληλες δραστηριότητες.

Προκειμένου να έχουμε μια συνολική εικόνα του φυσικού πλούτου των οικοτόπων της πολιτιστικής και αγροτικής κληρονομιάς ξεχωρίζουμε τρεις βασικές διαδρομές εκτός της πόλης των Τρικάλων και της Καλαμπάκας.

Το  γύρο του Κόζιακα, της οροσειράς ανατολικά της πόλης των Τρικάλων και νότια της Καλαμπάκας, είναι μια μαγευτική διαδρομή, με πολλά χωριά, που ανήκουν διοικητικά σε τρεις δήμους: Δήμος Καλαμπάκας, Δήμος Πύλης και Δήμος Τρικκαίων, που μπορεί να οργανωθεί βιοτουριστική σκοπιά.

Την  περιήγηση γύρο από τα Μετέωρα είναι η βασική βιοτουριστική διαδρομή που στην οποία μπορεί να θαυμάσει κανείς τη διαχρονική συλλογική πολιτιστική δημιουργία που ανήκει βέβαια στους θησαυρούς της ορθοδοξίας αλλά και στη τοπική κοινωνία.

Την περιήγηση στη Δημοτική Ενότητα Ασπροποτάμου: Είναι από τις ομορφότερες ορεινές περιοχές της Ελλάδας από όπου πηγάζει ο Ασπροπόταμος ( Αχελώος) ποταμός. Η περιοχή βρίσκεται στο πιο ορεινό τμήμα του Δήμου Καλαμπάκας, στις πλαγιές της νότιας Πίνδου, ανάμεσα στα Τζουμέρκα, το Μέτσοβο και το Περτούλι, με πανέμορφα χωριά και αισθητικά δάση που να χαρακτηριστεί μια μοναδική βιοτουριστική διαδρομή.

Τις Πολιτιστικές ιστορικές διαδρομές, επίσκεψη σε μουσεία, πνευματικά κέντρα, ιστορικά μνημεία, πολιτιστικούς φορείς, εκδηλώσεις και πανηγύρια.

“Οι πιο πρόσφατες θεωρίες της επιστημονικής κοινότητας για τη λειτουργία της βιόσφαιρας της Γης ισοδυναμούν με μια εκ νέου ανακάλυψη του πλανήτη στον οποίο ζούμε. Σύμφωνα με ερευνητές από διάφορα επιστημονικά πεδία -τη φυσική, τη χημεία, τη βιολογία, τη γεωλογία και τη μετεωρολογία-, η βιόσφαιρα λειτουργεί όπως ένας ζωντανός οργανισμός, του οποίου οι χημικές ροές και τα βιολογικά συστήματα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους διαρκώς, δημιουργώντας αναρίθμητους ανατροφοδοτούμενους κύκλους που επιτρέπουν στη ζωή να ακμάζει σε αυτή τη μικρή όαση του σύμπαντος.

Jeremy Rifkin”

ΟΡΕΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Η σημασία των ορεινών περιοχών μετά μια περίοδο υποβάθμισης έχει από καιρό αρχίσει να αναγνωρίζεται ως κεφαλαιώδης αξία για τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, της παράδοσης των ποιοτικών βιολογικών προϊόντων της κοινοτικής συνοχής. Τα χωριά που  ανέπτυξαν  τον ορεινό εναλλακτικό τουρισμό συγκρατούν το πληθυσμό τους σε αντίθεση με εκείνα που δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα και ερημώνουν.

Οι δημογραφικές αλλαγές μεταξύ πόλεων και αγροτικού χώρου με χαρακτηριστικό την αστικοποίηση από την δεκαετία του 50 είναι χαρακτηριστικές ανέτρεψαν τους συσχετισμούς υπέρ των πόλεων. Έτσι από το 70% περίπου που κατοικούσε σε ορεινές περιοχές τώρα κατοικεί στην πόλη και 30% στην ύπαιθρο.

Από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις ορεινές περιοχές είναι η πλούσια κάλυψη από παραγωγικά δάση και οι μεγάλες εκτάσεις βοσκοτόπων. Το 66% της έκτασης είναι ορεινό, το 14% ημιορεινό και μόνο το 20% πεδινό.

Οι ορεινές καλλιεργούμενες εκτάσεις, δημιουργούν συνήθως ένα μωσαϊκό με αγροτικές , θαμνώδεις εκτάσεις και δασικούς όγκους βελανιδιάς.

Οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, οι λειμώνες και οι βοσκότοποι είναι ανοιχτές περιοχές όπου κυριαρχούν βότανα, χορτάρια, γεώφυτα, αραιά διασκορπισμένα δέντρα και θάμνοι που εμφανίζονται σε ανοίγματα δασών και εγκαταλειμμένες αρόσιμες εκτάσεις.

Οι ορεινές περιοχές δεν έχουν πληγεί από την εκβιομηχάνιση και ως εκ τούτου δεν έχει διαταραχθεί ο βιολογικός κύκλος της φύσης, αλλά λείπουν οι άνθρωποι που θα εργαστούν κι αυτό είναι το ζητούμενο για την ενεργοποίηση της οικοανάπτυξης.

Αισθητικά δάση, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προστατευόμενες δασικές εκτάσεις (π.χ. Κόζιακας, Αγριελιά, Περδικορράχη κ.ά) συνθέτουν τα ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους  οικοσυστήματα  και η διαχείρισή τους με οργανωμένο σχέδιο, μπορεί να τα αναδείξει και να τα αναπτύξει παραγωγικά τόσο ως οικονομικές εκμεταλλεύσεις όσο και ως οικοσυστήματα. Μεγάλο μέρος από αυτούς τους φυσικούς πόρους ανήκει στα κοινά αγαθά και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και επομένως δεν μπορούν να αξιοποιηθούν δίχως τους συνεταιρισμούς και την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.

Πως θα αξιοποιηθούν στο σύνολό τους αυτές οι ορεινές περιοχές για να προσφέρουν νέες θέσεις εργασίας και να αποδεχθούν με μεγαλύτερες αξιώσεις τους επισκέπτες. Ας δούμε τα ειδικά χαρακτηριστικά.

Μέσα από την περιδιάβαση αυτών των διαδρομών και την επικοινωνία με τους κατοίκους της περιοχής μπορούν να γεννηθούν νέες ιδέες για την αξιοποίηση του πλούτου και της τοπικής ιστορίας. Οι τόποι έχουν τη δική τους ιστορία, τη δική τους ομορφιά, και ο πληθυσμός εκεί πάνω στα χωριά έχει νέες  παραγωγικές δυνατότητες να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της νέας εποχής.

 Ο ΚΑΜΠΟΣ και η αγροτική παραγωγή

Αντίθετα ο κάμπος σε μεγάλο βαθμό έχει υποστεί τις συνέπειες της εκβιομηχάνισης της γεωργίας.

Στα αγροτικά οικοσυστήματα κυριαρχούν οι αροτραίες μονοετείς καλλιέργειες και σε συγκεκριμένες και λοφώδεις εκτάσεις κυρίως δενδρώδεις καλλιέργειες. Η παραποτάμια βλάστηση, κατά μήκος των αρδευτικών καναλιών είναι περιορισμένη και αποτελείται κυρίως από καλάμια, και σποραδικά κάποια ενδιαφέροντα παρόχθια είδη. Ωστόσο τα ποτάμια γονιμοποιούν στο πέρασμα τους τις κοιλάδες και τις πεδινές εκτάσεις, απαραίτητο στοιχείο της βιοποικιλότητας.

Ο κάμπος αποτελεί την κύρια πηγή παραγωγής προϊόντων όπως βαμβάκι, καλαμπόκι, λαχανικά, ντομάτα, τεύτλα, οπωροκηπευτικά. Στα λιβάδια εκτρέφονται χιλιάδες ζώα και παράγουν γάλα, τυρί και κρέας.

Η γενική εκτίμηση είναι ότι χρειάζονται αναδιαρθρώσεις στις καλλιέργειες αυτές και στις δενδροκαλλιέργειες, οι οποίες καθυστερούν όμως και ενδεχομένως να κινητοποιηθούν μόνο όταν θα πάρουν μπροστά οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί για χαμηλό κόστος ενέργειας.

Ο Δήμος Φαρκαδόνας αποτελεί τον σημαντικότερο αγροτικό δήμο του νομού Τρικάλων με το σύνολο της καλλιεργήσιμης γης να ανέρχεται σε 132.842 στρέμματα και το μεγαλύτερο μέρος να ανήκει στην εύφορη πεδιάδα που διασχίζει ο Πηνειός ποταμός. Η κύρια καλλιέργεια της περιοχής είναι το βαμβάκι, μια καλλιέργεια φθίνουσας ανταγωνιστικότητας και απόδοσης.

Οι εναλλακτικές καλλιέργειες είναι το ζητούμενο της βιοπολιτικής και οικοανάπτυξης της περιοχής.

ΟΙ  ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΠΗΝΕΙΟΥ, ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ ΚΑΙ ΟΙ  ΠΑΡΑΠΟΤΑΜΟΙ  ΤΟΥΣ

Η συμβολή των υδάτινων πόρων στην περιφερειακή ανάπτυξη της Θεσσαλίας είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει πολύ και για πολλά χρόνια την Θεσσαλία με αμφιλεγόμενο αίτημα της εκτροπής του Αχελώου. Τα Τρίκαλα βρίσκονται σε πλεονεκτηκότερη θέση καθώς είναι κοντά στη λεκάνη απορροής του ορεινού όγκου.

Τα κύρια ποτάμια του νομού είναι οι παραπόταμοι του Πηνειού, όπως είναι οι Κουμερκής, Μαλακασιώτης, Ντολερίτης, Μουργκάνης, Ληθαίος, Παλαιοχωρίτης, Αγιαμονιώτης, Νεοχωρίτικος, Πορταϊκός, και οι  παραπόταμοι του Αχελώου (Ασπροπόταμου) που σχηματίζουν μια ποικιλομορφία οικοσυστημάτων με πλούσια χλώριδα και πανίδα. Από τους παραποτάμους αυτούς σχηματίζεται το μεγαλύτερο ποτάμι ο Πηνειός, που πηγάζει από τα δύσβατα της Πίνδου και χύνεται στο Αιγαίο. Ενώ στα ΒΔ πηγάζουν οι παραπόταμοι Ασπροποτάμου – Αχελώου που εκβάλει στο Ιόνιο πέλαγος.

Και τα δύο αυτά μεγάλα ποτάμια πηγάζουν ουσιαστικά από το ίδιο συγκρότημα της νότιας Πίνδου, από τους πολλούς ορεινούς όγκους του νομού, στο βορειοδυτικό άκρο, από όπου πηγάζουν επίσης ο Αώος και ο Άραχθος. Ο Πηνειός  είναι ο δεύτερος ποταμός της Ελλάδας μετά τον Αλιάκμονα, με μήκος 257χλμ.

Τα δύο ποτάμια έχουν προστατευόμενες περιοχές NATURA: ο Ασπροπόταμος ( SCI, Κωδικός: GR1440001, Έκταση: 20094.10 Ha), ο ποταμός Πηνειός – Αντιχάσια (SPA, Κωδικός: GR1440005, Έκταση: 55220.00 Ha).

ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Στο περισκόπιο γνωριμίας με το φυσικό περιβάλλον, τον φυσικό πλούτο και τις υλικές υποδομές της περιοχής, που επιχειρούμε το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι κατά  πόσο αυτά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αντιστοιχούν, αξιοποιούνται από τους θεσμούς και τις επιχειρήσεις της τοπικής οικονομίας, ειδικότερα σε περίοδο ύφεσης όπως σήμερα.

Η περιοχή γνώρισε για μισό αιώνα περίπου οικονομική άνθηση, όλοι οι δείκτες πήγαιναν προς τα πάνω και τώρα ξαφνικά σταμάτησαν. Το οικονομικό μοντέλο δεν αποδίδει πλέον, αμφισβητείται και προφανώς δεν υπάρχει κάτι άλλο  για να το αντικαταστήσει άμεσα.

Το γραμμικό συγκεντρωτικό  παραγωγικό μοντέλο με τις μονοκαλλιέργειες, καπνού, καλαμποκιού, οπωροκηπευτικών  και κυρίως βάμβακος θεωρείται ξεπερασμένο αναποτελεσματικό. Τα χημικά λιπάσματα η σπορά με καινούργιους υβριδικούς σπόρους και οι  ψεκασμοί με ζιζανιοκτόνα και με εντομοκτόνα ,παρασιτοκτόνα που ρίχνονται στην αγροτική γη ρυπαίνουν το περιβάλλον. Το νερό της βροχής και του ποτίσματος ξεπλένει τα υπολείμματα των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων. Ο υδροφόρος ορίζοντας γεμίζει νιτρικά. Από την άλλη πλευρά η υπεράντληση των υδάτων σημειώνει κατακόρυφη πτώση του υδροφόρου ορίζοντα. Στις πεδιάδες της Θεσσαλίας οι γεωτρήσεις φτάνουν πια στα 350 μέτρα βάθος.

Οι δαπάνες για εξοπλισμούς αυξάνονται, αγοράζονται μεγαλύτερα και βαρύτερα γεωργικά μηχανήματα, η γη οργώνεται όλο και πιο βαθιά, μεγαλώνει το χρέος των αγροτών στις τράπεζες. Με στοιχεία της Αγροτικής τράπεζας, το 70% της αγροτικής γης είναι υποθηκευμένο. Με το κυνήγι αρχικά του κέρδους και της ποσοτικής απόδοσης άρχισε  η αντίστροφη μέτρηση, υποθηκεύτηκε το μέλλον και τώρα πληρώνεται το τίμημα. Η  «ύβρις» της διαρκούς μεγέθυνσης με αρνητικές συνέπειες προς το περιβάλλον έφερε και τα  αρνητικά αποτελέσματα στην  απόδοση της αγροτικής γης, έτσι παρ’όλο  που αυξάνεται η ποσότητα των λιπασμάτων , η παραγωγή μένει η ίδια και μειώνεται. Στο τέλος πολλές καλλιέργειες εγκαταλείπονται ως ασύμφορες.

Τα ψάρια των ποταμών , οι καραβίδες και τα χέλια εξαφανίζονται, γενικά υδρόβια ζωή, βίδρες. νερόκοτες και τα πουλιά εγκαταλείπουν τους υδροβιότοπους λόγω έλλειψης τροφής. Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων πέφτουν στον παραγωγό χωρίς όμως να μειώνονται στο τελικό καταναλωτή, ενώ σε άλλες περιπτώσεις τα  μένουν απούλητα. Και όλα εξαρτώνται από τις επιδοτήσεις.  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αγρότης να χάσει την επαφή με τον κύκλο ζωής της γης χάνοντας και  την αυτάρκεια του.  Έτσι εγκαταλείπεται η ύπαιθρος, η βιοποικιλότητα βρίσκεται σε κίνδυνο, εξαφανίζεται ο πλούτος των ντόπιων ποικιλιών, φυτών και ζώων.

Στους κλάδους παραγωγής και ειδικά στο κατασκευαστικό κλάδο η δραστηριότητα έχει παγώσει. Αντικρίζουμε ανεπτυγμένες υλικές υποδομές σε κτίρια, οικισμούς, επιχειρήσεις, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχουν υψηλά επίπεδα ανεργίας. Πολλές από τις ιδιωτικές επενδύσεις που έγιναν την περίοδο της ανάπτυξης σήμερα είναι ανενεργές. Συναντάμε εκτός από ακαλλιέργητα κτήματα, κλειστά εργοστάσια, κλειστές κατοικίες και ερήμωση των ορεινών περιοχών, ειδικότερα σε πολλά χωριά που δεν έχει αναπτυχθεί ο ορεινός τουρισμός. Διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν ανενεργοί δημόσιοι και ιδιωτικοί οικονομικοί πόροι, αλλά δεν μπορούν να κινητοποιηθούν.

Ο γραμμικός και συγκεντρωτικός τρόπος παραγωγής, εκτατικός, βιομηχανικός, που κυριαρχείται από την αντίληψη της διαρκούς μεγέθυνσης της παραγωγής και της κατανάλωσης, οδηγεί σε αδιέξοδο .

Οι «τεχνολογίες ευημερούν και οι κοινωνίες φτωχαίνουν». Οι τιμές στο πρωτογενή τομέα συμπιέζονται προς τα κάτω ενώ  στο εμπόριο και τις υπηρεσίες αυξάνονται στο πολλαπλάσιο του αγροτικού προϊόντος. Αυτό είναι και το τίμημα της διάλυσης των συνεταιρισμών.

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ

Τα στοιχεία για την ανεργία στη Π.Ε Τρικάλων αλλά και σε ολόκληρη τη Θεσσαλία, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ  μας δείχνουν ότι κινήθηκε σε ποσοστό στο 27,3%  τον Οκτώβριο του 2015, και συνεχίζει στον ίδιο ρυθμό ενώ βρίσκεται στη 2η θέση με ελάχιστη διαφορά από την πρώτη περιφέρεια στην ανεργία σε πανελλαδικό επίπεδο.

Τι δεν έχει αντιληφθεί η κρατική γραφειοκρατία που σχεδιάζει τα προγράμματα ενίσχυσης της μισθωτής εργασίας. Προφανώς δεν έχει αντιληφθεί ότι οι επιδοτούμενες θέσεις εργασίας έχουν σημασία όταν ενισχύεται η πραγματική οικονομία και όχι η διόγκωση της γραφειοκρατίας. Επιπλέον δεν έχουν κατανοηθεί τα βαθύτερα αίτια συρρίκνωσης στην αγορά της μισθωτής εργασίας.

Το γεγονός δηλαδή ότι οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν τη δουλειά γραφείου (τηλεργασία)  από το σπίτι,  την ηλεκτρονοποίηση και αυτοδιαχείριση των συναλλαγών π.χ   με τις τράπεζες με την εφορία ακόμη και με τη δημόσια διοίκηση περιορίζουν τη ζήτηση για μισθωτή εργασία. Έτσι στη διαδικασία μετάβασης βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο όπως, στην αρχή της βιομηχανικής εποχής που κατάργησε τη δουλική και τη  δουλοπαροική εργασία. Με τις νέες τεχνολογίες είναι φανερό πλέον συνεχώς θα μειώνονται οι  ανάγκες για μισθωτή εργασία και είμαστε αναγκασμένοι να αναζητήσουμε ένα συνεργατικό μοντέλο επινόησης νέων μορφών εργασίας.

Για τους απασχολούμενους με την πραγματική οικονομία και τους νέους που δεν βρίσκουν δουλειά, όπως συμβαίνει σε όλη τη χώρα, το φαινόμενο της παρακμής του βιομηχανικού προτύπου της οικονομίας ενδεχομένως είναι ανεξήγητο. Τα κλασικά οικονομικά που σπουδάζουν ακόμη στα σχολεία δεν δίνουν απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα . Όπως συμβαίνει σε όλο το βιομηχανικό κόσμο υπάρχει η  βολική συνήθεια και εμμονή στη μισθωτή εργασία η οποία όμως αντικειμενικά συρρικνώνεται τόσο από το κράτος όσο και την αγορά. Κι αυτό συμβαίνει  αντιστρόφως ανάλογα με τις τεχνολογικές εξελίξεις στη βιομηχανία.

Τα ερωτήματα όμως συνεχώς θα τίθενται πιο επιτακτικά.

Γιατί  μειώνεται η ζήτηση αγροτικών προϊόντων και να μένουν ακαλλιέργητα κτήματα όταν υπάρχει πρόβλημα ανεπαρκούς  διατροφής και φτώχειας στα μεγάλα αστικά κέντρα;

Γιατί δεν αποδίδουν κέρδη και νέες θέσεις εργασίας οι μικρές ιδιωτικές επενδύσεις όπως στο παρελθόν;

Πώς χάθηκε η ικανότητα της συνεργασίας και της προσαρμογής των τοπικών κοινωνιών σε σχέση με το παρελθόν που αντιμετώπισαν πολύ μεγαλύτερες τεχνικές δυσκολίες;

Δεν μπορούμε να απαντήσουμε σ’ αυτά τα ερωτήματα παρά με όρους βιοπολιτικής η οποία  συνδέει όλα τα επιμέρους συστήματα με το διαχρονικό κοινωνικό όφελος  δεδομένου ότι, η βιοπολιτική δεν ασκείται από το κράτος και τις εξουσίες, αλλά από τις ίδιες τις κοινωνίες μέσα από τις αξίες και την κουλτούρα τους.

Έτσι η απάντηση δεν είναι η επιτάχυνση της παραγωγικότητας η εντατικοποίηση και η οικονομική μεγέθυνση που ήταν ζητούμενο μετά τον πόλεμο . Η αύξηση   της ποσότητας  δεν λύνει το πρόβλημα στις σύγχρονες συνθήκες αντίθετα, φέρνει αρνητικά αποτελέσματα εις βάρος της ποιότητας διατροφής, περιβαλλοντική υποβάθμιση, υπερβολική αστικοποίηση του πληθυσμού εις βάρος της υπαίθρου, την επιβάρυνση όχι μόνον οικολογική  στη γήινη βιόσφαιρα αλλά κα στην οικονομική «βιόσφαιρα» της περιοχής. Βιώσιμες επιχειρήσεις μπορεί  να είναι μικρές συνεργαζόμενες επιχειρήσεις και καλλιέργειες με ποιοτικά προϊόντα διατροφής και υπηρεσίες.

Το κοινωνικό μάρκετινγκ και επικοινωνία μέσου του διαδικτύου, τα ηλεκτρονικά καταστήματα διευκολύνουν τους μικροπαραγωγούς δικτυώνουν και επιτρέπουν τις συναλλαγές χωρίς μεσάζοντες.

Η απάντηση λοιπόν είναι ο συνεργατισμός και   η  οικοδιαχείριση και  η αξιοποίηση των πόρων που άλλως μένουν ανενεργοί και πρώτα από όλα στη διαχείριση των κοινών πόρων που περιλαμβάνουν δημόσιες και κοινοτικές εκτάσεις, κτίρια δάση ποτάμια και πολιτιστικά αποθέματα.

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗ

Οι αλλαγές στους θεσμούς ιστορικά συνήθως έπονται των τεχνολογικών αλλαγών και καθυστερούν στην οργάνωση της κοινωνίας, της οικονομίας και της εργασίας.

Έτσι, εξηγείται το γεγονός ότι τα προγράμματα αντιμετώπισης της ανεργίας επιδοτούν ακόμη την κατάρτιση και την απασχόληση σε τομείς που είναι αδύνατο να φέρουν νέες θέσεις εργασίας.  Η βιομηχανοποίηση και η γραφειοκρατία που τα άλλαξε όλα μέσα σ’ ένα αιώνα δεν είναι πλέον σε θέση να λύσει το πρόβλημα της ανεργίας. Συζητούν ακόμη για μεγάλες επενδύσεις που θα έλθουν απέξω, ενώ χάνεται η τοπική επάρκεια σε βασικά αγαθά και συνακόλουθες θέσεις εργασίας.

Γνωρίζουμε πως  η εκβιομηχάνιση της οικονομίας μαζί με την ανάπτυξη της παραγωγικότητας και των υλικών αγαθών επέβαλε την μισθωτή εργασία σε μαζική κλίμακα μαζί με την απελευθέρωση από την δουλεία και την φεουδαρχία.

 Θα πρέπει να δούμε ταυτόχρονα ότι σε δύο πράγματα  τουλάχιστον την υποβάθμισε ιστορικά στο ζήτημα της  ποιότητας της μαζικής διατροφής με τα ταχυφαγεία  και την μαζική ψυχαγωγία.

 Ο βιομηχανικός πολιτισμός απαξίωσε την χειρωνακτική εργασία και το λαϊκό πολιτισμό. Αυτό που προβάλλουμε σήμερα ως λαϊκό πολιτισμό, τοπική κουζίνα και υπερέχουσα μεσογειακή διατροφή είναι προϊόν και κουλτούρα της προβιομηχανικής περιόδου.

Για να βαδίσουμε μπρός φαίνεται ότι χρειάζεται να γυρίσουμε πίσω στη κουλτούρα της προβιομηχανικής εποχής και της τοπικής αυτάρκειας για να πάρουμε ορισμένες ιδέες και με βάση τις σύγχρονες τεχνολογίες  στην επικοινωνία την ενέργεια, να  διεκδικήσουμε τη σημερινή αυτάρκεια των τοπικών κοινωνιών με  την αξιοποίηση των κοινών πόρων μεταξύ των κοινοτήτων, συνδέοντας αυτή τη δραστηριότητα με τη συλλογική δημιουργία και τα  πολιτιστικά αγαθά.

Οι νέες τεχνολογίες σήμερα στην κατανεμημένη παραγωγή  και διάθεση των προϊόντων απευθείας από το παραγωγό στον καταναλωτή  διευκολύνουν προς αυτό τον σκοπό και στη δημιουργία αυτοαπασχόλησης. Στη μεταβατική εποχή που διανύουμε από τη δεύτερη στη Τρίτη βιομηχανική επανάσταση, έχοντας  κατακτήσει την παραγωγικότητα, φαίνεται ότι το κλειδί της βιωσιμότητας των συστημάτων είναι η ποιότητα της διατροφής, της αειφορικής ενέργειας και της βιο – ψυχαγωγίας και επιμόρφωσης.

Αυτά είναι τα νέα πεδία ενός νέου συμπληρωματικού αυτοδιαχειριστικού μοντέλου παράλληλα προς την αγορά με την έννοια της οικοανάπτυξης και βιοπολιτικής.

Αν θέλουμε να δώσουμε ένα θετικό περιεχόμενο της βιοπολιτικής μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε βιολογικές αξίες έναντι της βιομηχανοποίησης.

-        Βιολογική κοινωνική υποστηριζόμενη γεωργία

-        Πράσινη οικονομία

-        Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

-        Κοινωνικοποιημένες δομές υγείας

-        Κοινωνικοποιημένη ψυχαγωγία

-        Δια βίου μάθηση

-        Βιοτουρισμός

-        Το φωτεινό παράδειγμα του θρησκευτικού τουρισμού των Μετεώρων που είναι μια μορφή άδηλης κοινωνικής οικονομίας,  στην πηγή της αρχικής δημιουργίας  μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ολιστικό παράδειγμα μιας κοινότητας που επιχειρεί.

Η κοινότητα μπορεί να είναι τοπική αλλά μπορεί να είναι πολιτιστική, δημιουργική,  παραγωγική, κοινότητα.

ΙΝΜΕΚΟ

τηλ επικοινωνίας 2108813761