ΚΡΑΤΟΣ –
ΑΓΟΡΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ
Τρεις καθολικότητες,
σύμφωνα με τους μεγάλους στοχαστές του διαφωτισμού και της νεωτερικότητας,
ορίζονται ως ρυθμιστικοί παράγοντες στην κοινωνική πραγματικότητα: το κράτος, η αγορά και η κοινωνία των
πολιτών. Όλοι οι κλασικοί της πολιτικής θεωρίας και σκέψης, όπως οι Τζον Λοκ,
Άνταμ Σμιθ, Ρουσσώ, Χέγκελ, Μαρξ, Τοκβίλ, Γκράμσι κ.ά., καταπιάνονται ακριβώς
με τις σχέσεις και αλληλουχίες που αναφέρονται σε αυτές τις καθολικότητες.
Όπως γράφει j Rifkin, ο Λοκ, ο Ντεκάρτ, ο
Σμιθ και άλλοι πρώιμοι φιλόσοφοι της νεωτερικότητας, με μια μεγάλη επίθεση,
ανέτρεψαν την κοσμοθεώρηση της Εκκλησίας ,που βασιζόταν στην πίστη. Παρόλο που
ορισμένοι στις γραμμές τους ομολογούσαν την πίστη τους σε μια ανώτερη θεία δύναμη,
συχνά τάσσονταν υπέρ του ορθού λόγου αντί της πίστης και επένδυσαν πολλά τόσο
στην υλική πρόοδο και στο όραμα της γήινης υπεραφθονίας όσο και στην αιώνια
σωτηρία. Οι φιλόσοφοι της νεωτερικότητας έφτασαν να πιστεύουν ότι η αγορά είναι
η αστείρευτη πηγή του ανθρώπινου πνεύματος και ότι η κουλτούρα επωφελούνταν
δευτερευόντως. Έθεσαν την εργασία πριν από το παιχνίδι και υποκατέστησαν τις
εγγενείς αξίες με τον ωφελισμό.
Οι υλιστές
βλέπουν την αγορά ως τον κρίσιμο κοινωνικό θεσμό και τον πρωταρχικό ρυθμιστή των
ανθρώπινων σχέσεων. Το πρόβλημα είναι πως η ανάλυσή τους έρχεται σε σύγκρουση
με την ιστορία της ανθρώπινης ανάπτυξης.
Οι θεωρητικές
αναφορές στην κοινωνία των πολιτών σε ελάχιστες περιπτώσεις διαχωρίζονται από
την επίδραση του κράτους και της αγοράς, προφανώς γιατί οι θεσμοί της είναι
ανίσχυροι, σε σχέση με τις δύο άλλες καθολικότητες.