ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ-ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ

ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ

της ημερίδας του Δικτύου ΚΑΠΑ της 23/09/2017 στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και ΠΟΙΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΣΕ…

Ποιος ισχυρίζεται ότι, οι αγροτικοί και οι άλλοι παραγωγικοί συνεταιρισμοί (σύμφωνα με τον ν.4430/16) δεν μπορούν να μπουν στο μητρώο κοινωνικής οικονομίας του Υπουργείου Εργασίας, ώστε να θεωρούνται φορείς κοινωνικής οικονομίας;

Ποιος ισχυρίζεται ότι στην Ελλάδα καταστρατηγούνται οι επτά (7) συνεταιριστικής αρχές;

Ο ν.4430/16 για την κοινωνική οικονομία, δεν προβλέπει κάτι τέτοιο. Αντιθέτως αναφέρει (αρ. 3.1.δ.) ότι στο μητρώο εγγράφεται:

«οποιοδήποτε άλλο μη μονοπρόσωπο νομικό πρόσωπο, εφόσον έχει αποκτήσει νομική προσωπικότητα όπως ιδίως αγροτικοί συνεταιρισμοί του ν. 4384/16, αστικοί του ν.1667/86 και αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες του ν.741 ΑΚ».

Εξαιρούνται μόνο οι συνεταιρισμοί που απασχολούν περισσότερους (άνω του 50%) εργαζόμενους παρά εταίρους.

Και όμως οργανώθηκε ειδική ημερίδα από το Δίκτυο ΚΑΠΑ, προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι όλες οι άλλες μορφές εκτός των ΚΟΙΝΣΕΠ αποκλείονται. Αποκρύπτεται έτσι η πρόθεση του νομοθέτη να αποκλείσει από την κοινωνική οικονομία τους φορείς εκείνους που τυπικά λειτουργούν ως συνεταιρισμοί, αλλά στην ουσία λειτουργούν ως ΕΠΕ, εργολάβοι μισθωτής εργασίας, με πόρους από το δημόσιο τους Δήμους και το ΕΣΠΑ.

Το βασικό επιχείρημα που προέβαλλαν οι εισηγητές είναι ότι καταστρατηγούνται οι επτά (7) συνεταιριστικής αρχές και το ότι το κράτος τους αδικεί επειδή δεν τους θεωρεί φορείς κοινωνικής οικονομίας. Αποκρύπτεται βεβαίως το ότι μερικοί συνεταιρισμοί και ΜΚΟ, που έχουν 2 ως 5 μέλη ως εταίρους, εμφανίζονται να απασχολούν δεκάδες και εκατοντάδες μισθωτούς εργαζόμενους απορροφώντας οικονομικούς πόρους από το κράτος, τους δήμους, την ΕΕ και την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, στην ουσία δρώντες ως υπεργολάβοι του κράτους, και όχι ως εργαλείο της κοινωνίας.

Αποκρύπτεται επίσης ότι στην πράξη είναι υπεργολάβοι κρατικών πόρων και αυτό θέλουν να το βαφτίσουν «κοινωνική οικονομία». Ένας εκ των εισηγητών που εμφανίζεται ως επικεφαλής ΚΟΙΝΣΕΠ και πρώην ευρωβουλευτής, πρωτοστατεί στην προσπάθεια αναθεώρησης του νόμου με το ψευδοεπιχείρημα ότι αποκλείονται συλλήβδην οι παραδοσιακοί συνεταιρισμοί.

Οι ξένοι προσκεκλημένοι ήλθαν στην Ελλάδα με έναν σκοπό:

«Να ενθαρρύνουν τις πρωτοβουλίες για ενοποίηση του χώρου της κοινωνικής οικονομίας, ώστε να δημιουργηθεί επιτέλους ένα τριτοβάθμιο όργανο το οποίο θα μπορεί να εγγραφεί στους διεθνείς οργανισμούς και θα αποτελέσει επίσημο κοινωνικό εταίρο που θα διαβουλεύεται με την ελληνική κυβέρνηση και τα ευρωπαϊκά όργανα».

Αυτό το θέμα αντιθέτως δεν είχε τεθεί στους στόχους  της ημερίδας, ούτε απασχόλησε καθόλου τους περισσότερους εισηγητές, όσο η αλλαγή του νόμου για την κοινωνική οικονομία.

Ο κ. Ν. Χρυσόγελος, ως επικεφαλής του φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας ανάφερε την ανάγκη να υπογραφεί ένας κώδικας δεοντολογίας για να ξεπερασθούν προβλήματα, ώστε να διευρυνθεί η «ομπρέλα» της Κ.ΑΛ.Ο., καθ όσον όπως ακούστηκε τυγχάνει να διαχειρίζεται μεγάλα ποσά από επιχορηγήσεις, να απασχολεί 50 εργαζόμενους και συνεπώς ο φορέας του πιθανόν να μην μπορεί να εγγραφεί στο Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας του Υπουργείου Εργασίας. Ο νόμος καταργεί τα ειδικά προνόμια που είχε ένα κλειστό κύκλωμα φορέων που καρπώθηκε τεράστια ποσά τα τελευταία 25 χρόνια.

Ο κ. Π. Τουρναβίτης εκπρόσωπος της Ένωσης Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδος υπερασπίστηκε το έργο των συνεταιριστικών τραπεζών ως αντιστάθμισμα των συστημικών τραπεζών, ως μόνους σύμμαχους των τοπικών κοινωνιών σε εποχές οικονομικής ασφυξίας.

Ο κ. Π. Σατολιάς, πρόεδρος της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ και πρόεδρος του επιτυχημένου γαλακτοπαραγωγικού συνεταιρισμού Καλαβρύτων ισχυρίστηκε ότι αν και οι συνεταιρισμοί στηρίζουν τις τοπικές κοινωνίες σε εποχές κρίσης, ο νόμος δεν τους θεωρεί φορείς κοινωνικής οικονομίας, προφανώς από λανθασμένη ερμηνεία.

Ο κ. Σ. Κουπίδης, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας ΚοιΣΠΕ, ανέλυσε την προσφορά της στην κοινωνική ένταξη των ψυχικά ασθενών και ανέφερε ότι όλοι οι ΚοιΣΠΕ είναι φορείς κοινωνικής οικονομίας, εφόσον και οι ίδιοι είναι και εταίροι και χρήστες των υπηρεσιών, μαζί με τους επαγγελματίες υγείας.

Ο κ. Σ. Κατωμέρης, μέλος του ΔΣ της ΠΕΣΚΟ και πρόεδρος του Περιφερειακού Μηχανισμού ΚΟΙΝΣΕΠ Αττικής τόνισε την ανάγκη για στενότερη συνεργασία και επικοινωνία της νέας μορφής των ΚΟΙΝΣΕΠ με τις ευρωπαϊκές συνεταιριστικές οργανώσεις.

Ο κ. Ευ. Σπινθάκης συντονιστής της Πανελλήνιας Ένωσης Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας-ΠΕΣΚΟ εισηγήθηκε το θέμα «Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΑΠΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΙΔΙΩΤΩΝ», και μεταξύ άλλων είπε: «Όλοι οι συνεταιρισμοί δεν είναι ίδιοι, έχουν διαφορετικούς σκοπούς. Κάποιοι εξυπηρετούν συμφέροντα συγκεκριμένης ομάδας παραγωγών ή επαγγελματιών  αποκλειστικά μελών τους, ενώ άλλοι τα συμφέροντα ευρύτερης κοινότητας. 

Υπάρχουν συνεταιρισμοί κερδοσκοπικοί που αποσκοπούν στην μεγιστοποίηση του κέρδους των μελών τους και άλλοι που αποσκοπούν στην μείωση των τιμών των αγαθών προς όφελος καταναλωτών και χρηστών. Επιπλέον, κάποιες μορφές συνεταιρισμών παρουσιάζονται εικονικά ως συνεταιρισμοί ενώ στην πραγματικότητα λειτουργούν ως  κερδοσκοπικές εταιρίες.

Στην πρώτη περίπτωση έχουμε συνεταιρισμούς που λειτουργούν με όρους ανταγωνιστικότητας της αγοράς, (συνεταιρισμοί ιδιωτών – ιδιοκτητών) και στην δεύτερη περίπτωση συνεταιρισμούς όπου ένα τμήμα της κοινωνίας επιχειρεί σε κοινόκτητο χώρο (κτήμα, εργοστάσιο, διαδίκτυο κλπ) με κύριο σκοπό να εξασφαλίζει έσοδα  στα μέλη – εργαζομένους του και φτηνές υπηρεσίες στην κοινότητα…

Είναι λοιπόν αναγκαία η διάκριση μεταξύ ιδιωτικών - εμπορικών μορφών συνεταιρισμών και κοινωνικών συνεταιρισμών.

Είναι επίσης αναγκαία η διάκριση μεταξύ ΜΚΟ που λειτουργούν ως ΑΕ με εκατοντάδες και χιλιάδες εργαζόμενους από την μια πλευρά και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών που χαρακτηρίζονται από εθελοντισμό και από το κοινωνικό κεφάλαιο που συνθέτουν…

Το ερώτημα επομένως «Γιατί να μην ανήκουν όλοι οι συνεταιρισμοί στην κοινωνική οικονομία ανεξαρτήτως μορφής» απαντάται από την συμμετοχικότητα καταναλωτών - χρηστών στο κοινωνικό επιχειρείν.

Είναι διαφορετικός ο συνεταιρισμός που λειτουργεί ως ΕΠΕ και άλλο ο συνεταιρισμός που συγκροτείται από πολλά μέλη. Είναι άλλο ο συνεταιρισμός που έχει ως υποκείμενο ιδιώτες που λειτουργούν ως ΕΠΕ και άλλο ένας συνεταιρισμός που έχει ως υποκείμενο ολόκληρα τμήματα της κοινωνίας καταναλωτές – χρήστες.

Ο ν. 4430/16, ορθώς έχει θεσμοθετήσει την διάκριση με βάση την συμμετοχή και το κοινωνικό αντίκτυπο και ορθώς θέτει όριο στις προσλήψεις μη εταίρων σε κοινωνικές επιχειρήσεις, γιατί διαφορετικά θα ήταν σαν να αναγνωρίζει ως κοινωνική επιχείρηση και κάθε συνεταιρισμό  που λειτουργεί ιδιωτικοοικονομικά.

Εξάλλου οι αγροτικοί συνεταιρισμοί χαίρουν ειδικών προνομίων από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και προφανώς δεν είναι δίκαιο να διεκδικούν τα προνόμια των κοινωνικών και εργασιακών συνεταιρισμών του ν.4430/16. Η ψήφιση ενός θετικού νόμου βεβαίως, δεν αντισταθμίζει το έλλειμμα πολιτικού σχεδιασμού και τα έλλειμμα των πόρων για την ενίσχυση των κοινωνικών συνεταιρισμών.

Επομένως, αυτό που έχει σημασία για την Ελλάδα είναι να ξανακερδίσουν την αξιοπιστία τους οι συνεταιρισμοί με την συγκρότηση νέου κοινωνικού κεφαλαίου και να υπάρξουν πολιτικές επενδύσεων προς αυτή τη κατεύθυνση και συνέργειες με την Τοπική Αυτοδιοίκηση που έχει ανάγκη τις υπηρεσίες των κοινωνικών συνεταιρισμών.

Η ΠΕΣΚΟ έχει πάρει ανάλογε πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση με την πρόταση  για ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΜΕ ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ στο πλαίσιο «Τοπικές κοινωνικές Συμπράξεις» με στόχο την αξιοποίηση στους ανενεργούς πόρους σε κτίρια και αγροκτήματα και οι οποίοι δεν μπορούν να αξιοποιηθούν επεκτείνοντας τη μισθωτή εργασία με περισσότερους δημοτικούς υπαλλήλους αλλά μέσω κοινωνικών συνεταιρισμών.»

Το απογοητευτικό με τον οργανωτή της ημερίδας είναι ότι πετάχτηκε αγανακτισμένος και διέκοψε τον εισηγητή της ΠΕΣΚΟ, προφανώς γιατί διαφώνησε μαζί του. Αυτό έγινε παρουσία του κοινού, των άλλων εισηγητών και, κυρίως, των ξένων προσκεκλημένων. Το πράγμα έσωσε βεβαίως ο εκπρόσωπος του Γεωπονικού Πανεπιστημίου που φιλοξένησε την ημερίδα. Τίθενται όμως ερωτήματα για την σκοπιμότητα και τις συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς από έναν φορέα που δηλώνει ότι εργάζεται για την ενότητα του χώρου της κοινωνικής οικονομίας και την ενιαία εκπροσώπησή του στις ελληνικές αρχές, στην ΕΕ και στις διεθνείς συνεταιριστικές ενώσεις…

Μοιάζει να κατεγράφησαν 60 περίπου συμμετοχές (με 35 περίπου ανθρώπους στην αίθουσα), σε ένα μεγάλων προσδοκιών αμφιθέατρο, που δεν προϊδεάζουν για μια επαρκή νομιμοποίηση μιας πολύ ενδιαφέρουσας προσπάθειας, στο νέο-ανακαλυφθέν, σχετικά, πεδίο της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας. Οι βαρύγδουπες διεθνείς συμμετοχές πιθανόν «καταναλώθηκαν» …, χωρίς να μπορέσουν να παράγουν ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα συναντίληψης στον χώρο.

Άλλωστε οι συμπερασματικές παρατηρήσεις της Δρ Ι. Δουβίτσα στο κλείσιμο της ημερίδας, δεν εξέφρασαν την κοινή συμφωνία των παρισταμένων σε μια αναγκαία κοινή δήλωση δημιουργίας μιας πλατφόρμας συναντίληψης για τον χώρο, αλλά απλά κατέγραψαν τι ακούστηκαν. Μεταξύ αυτών επεσήμανε από τις προσωπικές της σημειώσεις:

Η εμπειρία των διεθνών οργανισμών είναι απαραίτητη.

Οι συνεταιρισμοί είναι κατ εξοχήν η Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία.

Πρέπει να συνάδει κάθε κρατική νομοθεσία με τον Κανονισμό 193 του ILO, ιδιαίτερα αν το κράτος είναι μεταξύ των 126 κρατών που τον ψήφισαν.

Ο νόμος για την Κ.ΑΛ.Ο. θα έπρεπε να είναι γενικός νόμος πλαίσιο και να δημιουργηθούν επί μέρους νομοθετήματα για τους Συνεταιρισμούς, για τα Αλληλόχρεα Κεφάλαια, για τις Ηθικές Τράπεζες, για τα Ιδρύματα και για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις, όπως περίπου υπάρχει ο γενικός νόμος για την Ιδιωτική Οικονομική και επί μέρους νομοθετήματα για τις Ομόρρυθμες Εταιρείες, για τις Εταιρείες Περιορισμένης Ευθύνης, για τις Ανώνυμες Εταιρείες, για τις Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες κλπ.

Ότι και να γίνει πρέπει οι αξίες (αυτοβοήθειας, αυτοευθύνης, δημοκρατίας, ισότητας, δικαιοσύνης & αλληλεγγύης) και οι αρχές (Εθελοντική & ανοικτή συμμετοχή, Δημοκρατικός έλεγχος των μελών, Οικονομική συμμετοχή των μελών, Αυτονομία & ανεξαρτησία, Εκπαίδευση, κατάρτιση & πληροφόρηση, Συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών και Κοινοτικό ενδιαφέρον) να περιλαμβάνονται ευκρινώς στους νόμους και τα επί μέρους νομοθετήματα.

Ήταν μια πολύ μεγάλη επιτυχία η παρουσία των εκπροσώπων διεθνών οργανισμών μεταξύ των οποίων: ILO-Διεθνές Γραφείο Εργασίας, UNTFSSE-Ειδική Ομάδα ΟΗΕ Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας, COPAC-Ευρωπαϊκή Επιτροπή Προώθησης & Προαγωγής Συνεταιρισμών, SSE-Κοινωνική Οικονομία Ευρώπης, CoopEurope-Συνεταιρισμοί Ευρώπης, CICOPA-Διεθνής Οργάνωση Συνεταιρισμών Βιομηχανίας, Βιοτεχνίας & Υπηρεσιών.

Η ημερίδα για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία ήταν μια πάρα πολύ σημαντική προσπάθεια στην προσπάθεια συγκρότησης μιας πλατφόρμας συνάντησης και συνεννόησης όλων των εμπλεκομένων με την Κ.ΑΛ.Ο.

Για την καταγραφή

Δημήτρης Μιχαηλίδης

Μέλος του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών