Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ το ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΜΙΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ ΔΥΟ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ

Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΑΙΘΟΥΣΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

το ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΜΙΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ ΔΥΟ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ

ΤΟΥ ΤΖΕΡΕΜΥ ΡΙΦΚΙΝ

Η εκπαίδευση, σαν τους δρόμους, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα ταχυδρομεία και τις υπηρεσίες υγείας, έχει παραμείνει στην πλειονότητά της κάτω από δημόσιο έλεγχο στις βιομηχανικές χώρες και αντιμετωπίζεται σαν δημόσιο αγαθό που παρέχεται από το κράτος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτέλεσαν σε έναν βαθμό εξαίρε­ση στην παροχή εκπαίδευσης.

Τα δημόσια δημοτικά σχολεία και γυμνάσια αποτέλεσαν τον κανόνα αλλά για μεγάλο διάστημα συνυπήρξαν με κάποια ιδι­ωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα τελευταία χρόνια, μπήκαν στην αγορά σχολεία κερδοσκο­πικού χαρακτήρα και ιδιαίτερα κάποια ανεξάρτητα σχολεία. Στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τα δημόσια και τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κολέγια και πανεπιστήμια έχουν

Η καπιταλιστική εποχή υιοθέτησε ένα μοντέλο διδασκαλί­ας σχεδιασμένο για να προετοιμάσει τους φοιτητές να γίνουν εξειδικευμένοι βιομηχανικοί εργάτες. Η αίθουσα διδασκαλίας είχε μετατραπεί σε έναν μικρόκοσμο εργοστασίου. Οι φοιτητές αντιμετωπίζονταν σαν κάτι ανάλογο με μηχανήματα. Εκπαιδεύ­ονταν να υπακούουν σε εντολές, να μαθαίνουν μέσω επαναλή­ψεων και να αποδίδουν με αποτελεσματικότητα. Ο καθηγητής ήταν κάτι ανάλογο με βιομηχανικό εργοδηγό, αναθέτοντας τυ­ποποιημένες εργασίες που απαιτούσαν καθορισμένες απαντή­σεις μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο. Η μάθηση ήταν χωρισμένη σε απομονωμένους μεταξύ τους κλάδους. Η εκπαίδευση υποτί- θετο ότι έπρεπε να είναι χρήσιμη και ρεαλιστική. Αντικείμενο της συζήτησης ήταν περισσότερο το πώς και λιγότερο το γιατί. Ο στόχος ήταν η ανάδειξη παραγωγικών υπαλλήλων.

ΜΙΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕ ΔΥΟ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ

Η μετάβαση από την καπιταλιστική στη Συνεργασιακή Εποχή αλλάζει την παιδαγωγική της αίθουσας διδασκαλίας. Το αυταρ­χικό, από την κορυφή προς τη βάση, μοντέλο διδασκαλίας αρ­χίζει να αντικαθίσταται από μία πιο συνεργασιακή μαθησιακή εμπειρία. Ο^αχθηγητές μετατρέπονται από εκφωνητέΓ διαλέ­ξεων σε όργανα διευκόλυνσης. Η μετάδοση γνώσεων γίνεται λιγότερο σημαντική από την ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής μάθησης. Οι σπουδαστές ενθαρρύνονται να σκέπτονται πιο ολοκληρωμένα. Η έμφαση είναι στην έρευνα και λιγότερο στην απομνημόνευση. Στην παραδοσιακή βιομηχανική αίθουσα διδασκαλίας, η αμ­φισβήτηση της αυθεντίας του καθηγητή απαγορεύεται αυστηρά

και το να μοιράζονται οι φοιτητές μεταξύ τους πληροφορίες και ιδέες αντιμετωπίζεται σαν εξαπάτηση. Τα παιδιά μαθαίνουν γρήγορα ότι η γνώση ισούται με δύναμη και ένα πολύτιμο όπλα που αποκτά κανείς για να έχει ένα πλεονέκτημα απέναντι σε άλλους μετά την αποφοίτηση σε μία έντονα ανταγωνιστική αγορά. Στη Συνεργασιακή Εποχή _οι_ φοιτητέςϋα μάθουν να βλέ- πουν τη γνώση σαν μία εμπειρία που μοιράζονται στο πλαίσιο μίας κοινότητας ισότιιιων ατόιιων. Οι φοιτητές μαθαίνουν μαζί σαν μία κοινότητα που μοιράζεται τη γνώση. Ο καθηγητής λει­τουργεί σαν οδηγός, θέτοντας ερωτήματα και επιτρέπει στους σπουδαστές να εργάζονται σε μικρές ομάδες. Ο σκοπός είναι να ενθαρρυνθεί μία συνεργασιακή δημιουργικότητα, το είδος που βιώνουν τα νεαρά άτομα όταν ασχολούνται με τους πολ­λούς κοινωνικούς χώρους στο Διαδίκτυο. Η μετάβαση από την ίεραρχική εξουσία που διαθέτει ο καθηγητήc. στην παράπλευρη εξουσία που εδράζεται μέσα στη μαθησιακή κοινότητα, συνι- στά μία επανάσταση στην παιδαγωγική. Ενώ η συμβατική αίθουσα διδασκαλίας αντιμετώπιζε τη γνώση σαν αντικειμενικά, μεμονωμένα γεγονότα, στη συνερ- γασιακή αίθουσα διδασκαλίας η γνώση αντιμετωπίζεται σαν οι συλλογικές έννοιες που αποδίδουμε στις εμπειρίες μας. Οι φοι­τητές ενθαρρύνονται να κατεδαφίζουν τις διαχωριστικές γραμ­μές που χωρίζουν τους επί μέρους ακαδημαϊκούς κλάδους και να σκέπτονται με πιο ενιαίο τρόπο. Οι σπουδές που καλύπτουν συνδυασμένα και πολυπολιτιστικά αντικείμενα προετοιμάζουν τους σπουδαστές να αισθάνονται πιο άνετα όταν υιοθετούν δι­αφορετικές οπτικές γωνίες και να γίνουν πιο ικανοί στο να ανα­ζητούν συνέργειες ανάμεσα στα φαινόμενα. Η ιδέα ότι η μάθηση είναι μία αυτόνομη ιδιωτική εμπειρία και η αντίληψη ότι η γνώση είναι ένα απόκτημα που πρέπει να αντιμετωπίζεται^ σαν μορφή αποκλειστικά ατομικής ιδιο­κτησίας είχε μία λογική σ’ ένα καπιταλιστικό περιβάλλον^που

αντιμετώπιζε την ανθρώπινη συμπεριφορά με παρόμοιους όρους. Στη Συνεργασιακή Εποχή η μάθηση θεωρείται μία δι­αδικασία πληθοπορισμού και η γνώση αντιμετωπίζεται σαν κοινό αγαθό^ διαθέσιμο για τους πάντες, κάτι που αντανακλά τον αναδυόμενο ορισμό της ανθρώπινης συμπεριφοράς σαν βα­θύτερα κοινωνικής και διαδραστικής ως προς τη φύση της. Η μετάβαση από μία πιο αυταρχική μαθησιακή μεθοδολογία, σ’ ένα πιο παράπλευρο μαθησιακό περιβάλλον προετοιμάζει σή­μερα καλύτερα τους σπουδαστές να εργάζονται, να ζουν και να ευημερούν στο πλαίσιο της συνεργασιακής οικονομίας. Η νέα συνεργασιακή παιδαγωγική εφαριιόιεται σε σγολεία_ και σε κοινότητες σε όλον τον κόσμο. Τα εκπαιδευτικά πρότυπα έχουν σχεδιασθεί έτσι ώστε να απελευθερώνουν τους σπουδα­στές από τον ιδιωτικό χώρο της παραδοσιακής κλειστής αίθου­σας διδασκαλίας και να τους επιτρέπουν να μαθαίνουν σε πολ­λαπλούς ανοικτούς κοινόκτητους χώρους, σε έναν νοητό Ύώρο. στη δημόσια πλατεία και στη βιόσφαιρα. Οι αίθουσες διδασκαλίας ανά τον κόσμο συνδέονται μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο, μέσω του Skype και άλλων προ­γραμμάτων και συνεργάζονται επάνω σε ομαδικές εργασίες. Φοιτητές που τους χωρίζουν χιλιάδες μίλια συνδυάζονται σε ομάδες, μελετούν μαζί, κάνουν παρουσιάσεις, συζητούν μεταξύ τους, ακόμη και βαθμολογούνται μαζί. Η παγκόσμια συνεργα- σιακή αίθουσα διδασκαλίας γίνεται πραγματικότητα με γρήγο­ρους ρυθμούς. To Skype στην Αίθουσα Διδασκαλίας, μία δωρεάν κοινότητα online, ήδη διαθέτει 60.447 καθηγητές στο οικουμε­νικό πρόγραμμα διδασκαλίας και έχει στόχο να συνδέσει ένα εκατομμύριο αίθουσες διδασκαλίας ανά τον κόσμο'. 0\ Συνεργασιακές Αίθουσες Διδασκαλίας, ένα άλλο μαθησι­ακό περιβάλλον στο Διαδίκτυο, επιτρέπει σε χιλιάδες καθηγη­τές να ετοιμάζουν διδακτέα ύλη σε συνεργασία μεταξύ τους, να την ανεβάζουν στο Διαδίκτυο και να μοιράζονται -χωρίς χρέω- ση- τα καλύτερα διδακτικά προγράμματα σε μία οικουμενική

εκπαιδευτική κοινότητα. Σήμερα πάνω από 117.000. καθηγητές μοιράζονται ανοικτά εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώνοντας κοινότητες εκπαιδευόμενων σε μία οικουμενική αίθουσα διδα­σκαλίας χωρίς σύνορα2. Η μαθησιακή εμπειρία δεν βγαίνει απλά από την κλειστή αίθουσα διδασκαλίας για να διαδοθεί στον νοητό χώρο του Δια­δικτύου, αλλά επίσης διαρρέει στις περιφερειακές γειτονιές που συνθέτουν τη δημόσια πλατεία. Σήμερα, εκατομμύρια Αμερι­κανοί μαθητές σε^δημοτικά σχολεία. σε και σε πανεπιστήμια της χώρας επιδίδονται στη «μάθηση μέσω υπηρεσιών» στο πλαίσιο της κοινότητας. Η μάθηση μέσω υπη­ρεσιών συνδυάζει την τυπική διδασκαλία με την ενασχόληση με την κοινωνία των πολιτών. Η μάθηση μέσω υπηρεσιών επιλέγεται με βάση την αντί- ληψη ότι η μάθηση δεν είναι ποτέ υπόθεση ενός μεμονωμέ­νου ατόμου αλλά σε τελική ανάλυση μία κοινή εμπειρώμ,την οποία κάποιος μοιράζεται και ένα συνεργασιακό εγχείρημα το οποίο πραγματώνεται καλύτερα σε αληθινές κοινότητες όπου οι άνθρωποι ζουν και εργάζονται. Σε γενικές γραμμές, οι σπου­δαστές εντάσσονται εθελοντικά σε μη κερδοσκοπικούς οργανι­σμούς, όπου μαθαίνουν υπηρετώντας τα ευρύτερα συμφέροντα της κοινότητας της οποίας αποτελούν μέλη. Αυτός ο τρόπος μάθησης μέσω εμπειρίας παρέχει στους σπουδαστές μία ευρύ­τερη οπτική. Φθάνουν να κατανοήσουν, ότι η μάθηση αφορά περισσότερο την αναζήτηση για κοινότητα παρά την απλή συσ­σώρευση ατομικών γνώσεων για την προώθηση του ατομικού συμφέροντος. Οι σπουδαστές μπορεί να μαθαίνουν μία γλώσσα υπηρετώ­ντας σε μία γειτονιά με μεγάλο αριθμό μεταναστών που μιλά τη συγκεκριμένη γλώσσα. Αν διδάσκονται τη δυναμική της φτώχειας στο τμήμα κοινωνικών επιστημών μπορεί να προ- σφερθούν εθελοντικά να εργασθούν σ’ ένα συσσίτιο ή σε άσυ­λο αστέγων. Στο Γυμνάσιο Einstein στο Σορλάιν, Ουάσιγκτον,

2

τέσσερεις καθηγητές που εκπροσωπούσαν τα βασικά μαθήματα κοινωνιολογία, αγγλικά, μαθηματικά, και φυσική συγκέντρω­σαν εκατόν είκοσι τελειόφοιτους σε ένα συνεργασιακό πρό­γραμμα μάθησης μέσω παροχής υπηρεσιών για να μελετήσουν το πρόβλημα της φτώχειας και των αστέγων. Ο καθηγητής της κοινωνιολογίας έβαλε τους μαθητές να οργανώσουν ένα ομα­δικό δείπνο στο πλαίσιο της Oxfam και έφερε ομιλητές από διάφορες τοπικές οργανώσεις που παρέχουν βοήθεια σε κατοί­κους της περιοχής που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, για να τους εξοικειώσουν με τα πολύπλοκα προβλήματα που σχετίζονται με τη φτώχεια. Έπειτα, οι μαθητές προσφέρθηκαν εθελοντικά να εργάζονται μία φορά την εβδομάδα επί πέντε εβδομάδες σε οκτώ σημεία στο κέντρο του Σιάτλ που παρέχουν υπηρεσίες σε φτωχές κοινότητες. Οι μαθητές βοήθησαν στην ετοιμασία φαγητού, συνέλεξαν, διένειμαν τρόφιμα και άλλα αναγκαία είδη σε αστέγους και συζήτησαν μαζί τους, αναπτύσ­σοντας προσωπικές σχέσεις. Στο μάθημα αγγλικής γλώσσας οι μαθητές διάβασαν το βιβλίο Slake ft Limbo, μία ιστορία για ένα νεαρό αγόρι που το σκάει από το σπίτι και ζει στα τούνελ του υπόγειου σιδηροδρόμου της Νέας Υόρκης, όπου βιώνει το τι σηιιαίνει^ζα-έίστυ^άστεγος και πεινασμένος. Στο μάθημα των μαθηματικών οι μαθητές εξέτασαν την οικονομική πλειιρά-χης φτώχειας. Οι τελειόφοιτοι στη συνέχεια έγραψαν αναφορές σχετικά με τη συγκεκριμένη τοπική και τη γενικότερη πλευρά της φτώχειας, δημοσίευσαν ηλεκτρονικά περιοδικά και οργά­νωσαν μία απογευματινή έκθεση με θέματα που αφορούν τη φτώχεια για τους μαθητές και την κοινότητα3. Μέσα από την επέκταση του μαθησιακού περιβάλλοντος στον δημόσιο κοινόκτητο χώρο, οι μαθητές μπορούν να κατα­νοήσουν, ότι η συνεργασιακή εμπειρία αποτελεί την καρδιά και την ψυχή του τί σημαίνει να είσαι μία εξαιρετικά κοινωνική ύπαρξη προικισμένη με μία εγγενή ικανότητα συναισθηματικής ταύτισης και με μία επιθυμία να αποτελείς τμήμα μίας ευρύτε­ρης κοινότητας.

.

215

Η αντίληψη της μαθησιακής κοινότητας δεν εκτείνεται απλά στα όρια του νοητού χώρου και στις γειτονιές, αλλά και στα απώτερα_όμια της βιόσφαιρας. ΟΓμαθητές διδάσκονται ότι η βιόσφαιρα αποτελεί τον αδιαίρετο κοινόκτητο χώρο μέσα στον οποίον εντάσσονται όλες οι άλλες κοινότητες. Μετά από σχεδόν δύο αιώνες βιομηχανικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που έδιναν έμφαση στην ιδέα ότι η Γη είναι ένα παθητικό απόθε­μα χρήσιμων φυσικών πόρων που μπορούμε να δαμάσουμε, να εκμεταλλευθούμε, να μεταποιήσουμε και να μετατρέψουμε σε παραγωγικό κεφάλαιο και σε ιδιωτική περιουσία για το ατομικό μας συμφέρον, ένα νέο συνεργασιακό εκπαιδευτικό πρόγραμ­μα αρχίζει να αντιμετωπίζει τη βιόσφαιρα σαν έναν κοινόκτητο χώρο που συντίθεται από μυριάδες σχέσεις που λειτουργούν με συμβιωτικούς τρόπους για να επιτραπεί στο σύνολο της ζωής να ευημερήσει επάνω στη Γη. Οι σπουδαστές στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν, εργάζονται μαζί με βιολόγους και με το προσωπικό του πάρκου για την καταγραφή της τοπικής πανίδας και χλωρίδας και των οικολογικών συνθηκών στο πάρκο. Παράλληλα με τις πιο εξειδικευμένες τεχνικά ασχολίες τους, οι φοιτητές κάνουν και χειρωνακτικές εργασίες, επισκευάζοντας φυσικά μονοπά­τια, χτίζοντας γέφυρες, τοπικούς βιολογικούς σταθμούς, και φυτεύοντας δέντρα στην πόλη που γειτονεύει με το πάρκο. Η μαθησιακή εμπειρία μέσω της παροχής υπηρεσιών έχει σκοπό από τη μία να εξοικειώσει τους φοιτητές με την πολύ­πλοκη βιολογική δυναμική ενός τροπικού οικοσυστήματος και από την άλλη να τους δώσει την ευκαιρία να συνεισφέρουν στη διαχείριση και στη συντήρησή του4. Πολλά γυμνάσια της χώρας εφαρμόζουν προγράμματα μά­θησης μέσω παροχής υπηρεσιών με στόχο την προστασία του

περιβάλλοντος. Στο Γυμνάσιο Exeter του Νιού Χάμσαϊρ, μαθη- τές που κατέγραψαν την ποιότητα της ατμόσφαιρας στον χώρο του σχολείου και σε γειτονικές περιοχές διεπίστωσαν ότι η λει­τουργία των κινητήρων των αυτοκινήτων και των λεωφορείων στο ραλαντί είχε σημαντική επίπτωση στην ποιότητα του αέρα, και στη συνέχεια έπεισαν την κοινότητα να θεσπίσει την απα­γόρευση αυτής της πρακτικήν κάτι που βελτίωσε την ποιότητα της ατμόσφαιρας στον σχολικό χώρο και στη γύρω περιοχή5. Σ’ αυτά τα παραδείγματα και σε αμέτρητα άλλα προγράμ­ματα περιβαλλοντικών υπηρεσιών, οι μαθητές μαθαίνουν συγ­χρόνως για τους χιλιάδες τρόπους με τους οποίους η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει το περιβάλλον και ποιά θεραπευτικά μέτρα απαιτούνται για να αποφευχθούν οι βλαβερές συνέπειες και για να ανακτήσουν την υγεία τους τα τοπικά οικοσυστή­ματα. Πολλοί μαθητές βγαίνουν από τέτοιες προσπάθειες με μία πολύ προσωπική αίσθηση ευθύνης για τη στήριξη της κοι­νότητας της βιόσφαιρας. Ένας μαθητής που πήρε μέρος στο πρόγραμμα μάθησης μέσω παροχής υπηρεσιών στην Κόστα Ρίκα αναλογίσθηκε το πόσο βαθιά επηρέασε αυτή η εμπειρία την προσωπική του κοσμοαντίληψη και την ατομική του συ­μπεριφορά: Είναι εξαιρετικά σημαντικό να προστατεύσουμε το τρο­πικό δάσος της Κόστα Ρίκα και να συντηρήσουμε την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής, καθώς και να δι­ατηρήσουμε τους φυσικούς πόρους της Γης άφθονους και υγιείς. Κάθε ’μέρα αναλογίζομαι, τί είναι αυτά, μέσα στον κόσμο, που θέτουν σε κίνδυνο οι ενέργειές μου και προσπαθώ να περιορίσω τις επιπτώσεις τους στο περι­βάλλον6. Η περιοριστική προσέγγιση στη μάθηση που χαρακτήριζε τη βιομηχανική εποχή, η οποία βασιζόταν στην απομόνωση και

στην ιδιωτικοποίηση των φαινομένων αρχίζει να παραχωρεί τη θέση της σε μία πιο συστημική μαθησιακή εμπειρία που σχε­διάζεται με σκοπό την κατανόηση των λεπτών σχέσεων που συνδέουν τα φαινόμενα σε ευρύτερα σύνολα. Σε μαθησιακά περιβάλλοντα ανά τον κόσμο, οι μαθητές προετοιμάζονται για να ζήσουν σε έναν κοινόκτητο χώρο ανοικτής βιόσφαιρας. Όλο και περισσότερα διδακτικά προγράμματα δίνουν έμφαση στη βαθύτερη αγάπη του ανθρωπίνου γένους για τη Φύση και στη βιοφιλική σύνδεση μαζί της, φέρνοντας τους μαθητές κοντά στις διάφορες μορφές ζωής που κατοικούν στους ωκεανούς και στις εκτάσεις της ξηράς, διδάσκοντάς τους τη δυναμική των οι­κοσυστημάτων, και βοηθώντας τους να αναπροσαρμόσουν την ανθρώπινη εμπειρία τους, έτσι ώστε να ζουν με τρόπο βιώσιμο σύμφωνα με τις απαιτήσεις της βιόσφαιρας. Αυτές και άλλες εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες αναδιαμορ- φώνουν τη ιιαθησιακή εμπειρία από μία διαδικασία που έδινε έμφαση στη ζωή μέσα σε έναν κλειστό κόσμο σχέσεων ατομι­κής ιδιοκτησίας, σ’ έναν κόσμο που προετοιμάζει τους μαθητές για να ζήσουν στην ανοικτή κοινότητα του νοητού χώρου, της δημόσιας πλατείας και της βιόσφαιρας. Η μάθηση μέσω της παροχής υπηρεσιών έχει_αναδειχθεί από μία περιθώριάκή δραστηριότητα λίγων εκπαιδ,ευτικών ιδρυμά­των πριν από είκοσι πέντε χρόνια, σε κεντρικό χαρακτηριστικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην Αμερική. Μία πρόσφατη έρευνα σχετικά-με^η-ηΐάύηση„ μέσω-_της_παμαχής_υπηρεσιών στα κολέγια και πανεπιστήμια των ΗΠΑ από τον οργανισμό College Impact δίνει μία ιδέα του επιπέδου δέσμευσης που αφιερώνουν τα ιδρύματα ανώτερης παιδείας σε προγράμματα μάθησης μέσω παροχής υπηρεσιών. Η έρευνα, η οποία εκάλυψε 1.100 κολέγια και πανεπιστήμια, διεπίστωσε ότι το 35% των φοιτητών πήρε μέρος σε προγράμματα μάθησης μέσω

218

παρογής υπηρετών. . Το 2009 οι φοιτητές κολεγίων προσέφεραν στις κοινότητες εθελοντική εργασία αξίας 7,96 δισεκατομμυρίων δολαρίων7. Εξίσου ση­μαντικό είναι το γεγονός ότι μελέτες, που διεξήχθησαν σε δη­μοτικά σχολεία και γυμνάσια σε διάφορες περιοχές της χώρας, αναφ^ρουν^^γ]_μ^θηση4ΐέσω την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων των μαθητών και την κατανόηση της γνωσιολογικής πολυπλοκότητας, καθώς και τις επιδόσεις τους μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας και σε τυποποι­ημένα τεστ, σε σύγκριση με μαθητές οι οποίοι δεν είχαν λάβει μέρος σε προγράμματα μάθησης μέσω παροχής υττηρεσιών8.

Η εκπαίδευση, σαν τους δρόμους, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τα ταχυδρομεία και τις υπηρεσίες υγείας, έχει παραμείνει στην πλειονότητά της κάτω από δημόσιο έλεγχο στις βιομηχανικές χώρες και αντιμετωπίζεται σαν δημόσιο αγαθό που παρέχεται από το κράτος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτέλεσαν σε έναν βαθμό εξαίρε­ση στην παροχή εκπαίδευσης. Τα δημόσια δημοτικά σχολεία και γυμνάσια αποτέλεσαν τον κανόνα αλλά για μεγάλο διάστημα συνυπήρξαν με κάποια ιδι­ωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα τελευταία χρόνια, μπήκαν στην αγορά σχολεία κερδοσκο­πικού χαρακτήρα και ιδιαίτερα κάποια ανεξάρτητα σχολεία. Στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τα δημόσια και τα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κολέγια και πανεπιστήμια έχουν

μονοπωλήσει τον χώρο, ενώ τα κερδοσκοπικού χαρακτήρα ιδρύματα παίζουν μικρό και ασήμαντο ρόλο. Τώρα όμως το κλιμακούμενο κόστος της τριτοβάθμιας εκ­παίδευσης έχει προκαλέσει μία κρίση, με εκατομμύρια φοιτη­τές να αδυνατούν όλο και περισσότερο να καλύψουν το κόστος ενός πτυχίου πανεπιστημίου τετραετούς φοίτησης, το οποίο φθάνει στα 50.000 δολάρια στα επίλεκτα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ιδρύματα και στα 10.000 δολάρια στα αντίστοιχα δημόσια9. Όσοι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλί­σουν φοιτητικό δάνειο -ακόμη και με κρατική βοήθεια- αντι­μετωπίζουν την προοπτική ενός σοβαρού χρέους που θα τους επιβαρύνει ως τη μέση ηλικία τους. Τα κολέγια και τα πανεπιστήμια που αντιμετωπίζουν συνε­χώς αυξανόμενες δαπάνες, στρέφονται όλο και περισσότερο σε ιδιωτικές επιχειρήσεις για χορηγίες. Σε αντάλλαγμα, ο εμπορικός_τομέας  έν γενει έχει διαβρώσει σ’ έναν,βαθμό την «ανεξαρτησία» αυτών των ιδρυμάτων ανώτερης εκπαίδευσης, απαιτώντας να ιδιωτικοποιηθούν περισσότερες λειτουργίες του, από τις υπη- ρεσίες τροφοδοσίας και της παροχής στέγης σε φοιτητές και σε επισκέπτες έως τη γενικότερη συντήρηση. Οι διαφημίσεις εταιριών είναι πανταχού παρούσες ενώ τα σήματα επιχειρήσε­ων που περιλαμβάνολ'ται στο Fortune 500 κοσμούν αθλητικές εγκαταστάσεις και αίθουσες διαλέξεων. Οι πανεπιστημιακές ερευνητικές εγκαταστάσεις, ιδιαίτερα στον τομέα των φυσικών επιστημών, περνούν όλο και περισσότερο κάτω από συνδυα­σμένη διεύθυνση, ενώ οι επιχειρήσεις ενοικιάζουν εργαστήρια και συνάπτουν συμβάσεις με ακαδημαϊκές σχολές για τη διεξα­γωγή ιδιωτικής έρευνας επάνω στη βάση συμφωνιών μη δημο­σίευσης των αποτελεσμάτων. Η γνώση έχει περιοριστεί μέσα στους τοίχους των ακα­δημαϊκών ιδρυμάτων των οποίων το κόστος εγγραφής απο­κλείει όσοι δεν είναι πλούσιοι.. Αυτό πρόκειται σύντο­μα να αλλάξει. Η επανάσταση του Διαδικτύου, του οποίου η

2

κατανεμητική, συνεργασιακη_και ισότιμη ισχύς εχει αρχίσει να γκρεμίζει τα τείχη των ως σήμερα φαινομενικά απρόσβλη­των περιχαρακώσεων σε όλο το κοινωνικό φάσμα, ασκεί μία ισχυρότατη επιρροή στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Η ισχύς της επίθεσης προέρχεται από το εσωτερικό της ίδιας της ακαδημαϊ­κής κοινότητας και το έναυσμα οφείλεται στο ίδιο καύσιμο που γκρεμίζει το ένα κλειστό βασίλειο μετά το άλλο - στην ακατα­μάχητη λογική μίας πολύπλευρης τεχνολογικής επανάστασης που οδηγεί το οριακό κόστος κοντά στο μηδέν, παντού όπου υπάρχει αδυναμία προς εκμετάλλευση. Η επανάσταση ξεκίνησε όταν ένας καθηγητής στο Πανεπι­στήμιο Stanford, ο Σεμπάστιαν Θρουν, εγκαινίασε το 2011 μία ^ελεύθερη» σειρά ιιαθηαάτων  online επάνω στην τεχνητή νοημοσύνη, που mgyjmpopoiajig αυτά που εδίδασκε μέσα στο πανεπιστήμιο. Συνήθως περίπου διακόσιοι φοιτητές δήλωναν συμμετοχή στο μάθημα του Θρουν, και έτσι εκείνος περίμενε ότι τελικά θα γράφονταν μόνο λίγες χιλιάδες. Μέχρι να ξεκινή­σει όμως, είχαν εγγραφεί 1,60.000 φοιτητέο από όλον τον κόσμο -με εξαίρεση τη Βόρεια Κορέα- και κάθοντανεμπρός στους υπολογιστές τους στη μεγαλύτερη αίθουσα διδασκαλίας που είχε λειτουργήσειχατή-σχην ιστοοία_για οποιοδήποτε μάθημα. «Χωρίς υπερβολή τα έχασα κυριολεκτικά», είπε ο Θρουν. Από αυτούς τους φοιτητές οι 23.000 ολοκλήρωσαν τη σειρά των μα­θημάτων και αποφοίτησαν10. Αν και ήταν ενθουσιασμένος με το γεγονός ότι μπόρεσε να διδάξει περισσότερους φοιτητές σε ένα νοητό μάθημα από όσους θα μπορούσε να διδάξει σε πολλές ζωές διδασκαλίας, ο Θρουν εντυπωσιάσθηκε από την ειρωνεία. Ενώ οι φοιτητές του Stanford πλήρωναν το λιγότερο 50.000 δολάρια τον χρό­νο για να παρακολουθήσουν μαθήματα παγκόσμιας κλάσης όπως εκείνα που δίδασκε ο ίδιος, το κόστος για να καταστεί το ίδιο πρόγραμμα προσβάσιμο σε κάθε άλλο πιθανόν φοιτη­τή στον κόσμο ήταν σχεδόν μηδενικό. Ο Θρουν στη συνέχεια

προχώρησε στην εγκαινίαση ενός πανεπιστημίου online, το οποίο αποκάλεσε Udacity, με στόχο την παροχή εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας σε κάθε νεαρό άτομο στον κόσμο, ειδικά στους φτωχούς στις αναπτυσσόμενες χώρες, που αλλιώς δεν θα είχαν ποτέ την ευκαιρία να αποκτήσουν πρόσβαση σε μάθηση αυτού του επιπέδου. Και έτσι, ξεκίνησε η ξέφρενη κούρσα της online μάθησης. Δύο συνάδελφοι του Θρουν στον τομέα της επιστήμης υπο­λογιστών, ο Άντριου Νγκ και η Δάφνη Κόλλερ, οι οποίοι είχαν συνεργασθεί μαζί του στο πείραμα του προγράμματος online, ξεκίνησαν μία ανταγωνιστική κερδοσκοπική πανεπιστημιακή ιστοσελίδα, την οποία ονόμασαν Coursera. Ενώ το Udacity αναπτύσσει τα δικά του εκπαιδευτικά προγράμματα, οι ιδρυτές του Coursera επέλεξαν έναν διαφορετικό δρόμο - συνενώνο­ντας κάποια κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα σε έναν συνερ- γασιακό όμιλο για να προσφέρουν ένα πλήρες εκπαιδευτικό πρόγραμμα, διδασκόμενο από κάποιους από τους καλύτερους πανεπιστημιακούς καθηγητές στον κόσμο. Αρχικά, οι ιδρυτές του Coursera συνεργάσθηκαν με τα Πα­νεπιστήμια της Πενσυλβάνιας, του Stanford, του Priston και του Michigan, προσδίδοντας στο πρόγραμμά τους το αναγκαίο ακαδημαϊκό κύρος για να οικοδομήσουν το όραμά τους. Το πα­ράδειγμα του Coursera ακολούθησε το edX, ένας μη κερδο­σκοπικός συνεργασιακός όμιλος που ίδρυσαν μαζί το Harvard και το ΜΙΤ. Σήμερα στα προγράμματα του Coursera συμμετέ­χουν ενενήντα επτά πανεπιστήμια. Επίσης το edX περιλαμβά­νει τριάντα πανεπιστήμια. Αυτό το νέο εκπαιδευτικό φαινόμενο αποκαλείται σήμερα MOOCS, το οποίο όπως αναφέραμε στο Κεφάλαιο 1, σημαίνει Μαζικά Ανοικτά Μαθήματα Online. Το μοντέλο του Coursera, το οποίο είναι παρόμοιο με τα υπόλοιπα, εδράζεται επάνω σε τρία θεμέλια. Πρώτον, το πρό­γραμμα αποτελείται από βιντεοσκοπημένα τμήματα πέντε ως δέκα λεπτών, τα οποία παρουσιάζει ο ίδιος ο καθηγητής και

συνοδεύονται από διάφορα οπτικά και γραφικά στοιχεία, ακό­μη και από σύντομες συνεντεύξεις και αποσπάσματα ειδήσε­ων, για να γίνεται η εμπειρία ζωντανή και πιο ελκυστική. Οι φοιτητές μπορούν να διακόψουν και να επαναλάβουν τις δια­λέξεις, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να κάνουν επανάληψη της ύλης και να αφομοιώσουν το περιεχόμενο με την ησυχία τους. Στους φοιτητές παρέχεται επίσης προπαρασκευαστικό υλικό πριν από κάθε παράδοση και προαιρετικό πρόσθετο υλικό για όσους ενδιαφέρονται να ενσκήψουν σε μεγαλύτερο βάθος στο διδασκόμενο αντικείμενο. Το δεύτερο θεμέλιο, είναι η πρακτική εξάσκηση και η πλήρης αφομοίωση. Μετά από κάθε βίντεο, οι φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να απαντήσουν σε ερωτήσεις. Το σύστημα βαθ­μολογεί αυτόματα τις απαντήσεις των φοιτητών στα ερωτημα­τολόγια, ενημερώνοντάς τους αμέσως για τις επιδόσεις τους. Η σχετική έρευνα δείχνει ότι αυτά τα ερωτηματολόγια συνιστούν ισχυρό κίνητρο για να διατηρηθεί το ενδιαφέρον των φοιτητών - μετατρέποντας το πρόγραμμα διδασκαλίας περισσότερο σε ένα πνευματικό παίγνιο αντί για ένα μαγκανοπήγαδο που είναι υποχρεωμένοι να υποστούν. .Υπάργει ανάθεση εργασίας για το σπίτι μετά από κάθε παράδοση, που βαθμολογείται κάθε εβδο­μάδα. Όσα μαθήματα απαιτούν ανθρώπινη συμμετοχή για τη βαθμολόγηση της εργασίας, αξιολογούνται από άλλους φοιτη­τές σε μία ισότιμη διαδικασία που καθιστά τους φοιτητές υπεύ­θυνους για την επίδοση εκάστου. Η ιδέα ότι οι φοιτητές μαθαίνουν κρίνοντας την επίδοση των συμφοιτητών τους, έχει κερδίσει έδαφος στην online ακα­δημαϊκή κοινότητα. Προκειμένου να αξιολογήσει την ακρί­βεια της βαθμολόγησης από συμφοιτητές σε σύγκριση με τους βαθμούς που θα έδινε ένας καθηγητής, ο Μίτσελ Ντουνάιερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Priston, ο οποίος διδάσκει το μά­θημα «Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία» στο online Πανεπιστή­μιο Coursera, έκανε ένα συγκριτικό τεστ. Ο ίδιος μαζί με το

βοηθητικό διδακτικό προσωπικό του βαθμολόγησε χιλιάδες εν­διάμεσα και τελικά διαγωνίσματα, συνέκρινε τα αποτελέσματα με τις αξιολογήσεις των συμφοιτητών και βρήκε μία αντιστοι­χία 0,88 προς 1. Η μέση βαθμολογία των συμφοιτητών αντι­στοιχούσε σε 16,94 βαθμούς με άριστα το 24 ενώ η βαθμολογία των καθηγητών ήταν 15,64 - δηλαδή τα αποτελέσματα ήταν πολύ κοντά11. Το τρίτο και τελευταίο θεμέλιο είναι ο σχηματισμός πραγ- ματικών και νοητών ομάδων μελέτης που συγκροτούνται πέ­ραν από εθνικά σύνορα και γεωγραφικές αποστάσεις και με­τατρέπουν έτσι τη μαθησιακή διαδικασία σε μία οικουμενική αίθουσα διδασκαλίας όπου οι σπουδαστές διδάσκουν ο ένας τον άλλον, ενώ την ίδια ώρα διδάσκονται από έναν καθηγητή. Τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν στο edX αναβαθμίζουν τις ομάδες μελέτης, ζητώντας από τους σπουδαστές να λειτουργή­σουν εθελοντικά σαν επόπτες και συντονιστές ομάδων συζήτη­σης. Ο καθηγητής του Harvard Γκρέγκορυ Νάγκυ ζήτησε από δέκα πρώην συναδέλφους του καθηγητές να τον βοηθήσουν λειτουργώντας σαν σύμιβουλοι online για τις ομάδες μελέτης στο MOOCS που βασίζεται στο δημοφιλές μάθημά του «Αντι­λήψεις για τον Αρχαίο Έλληνα Ήρωα»12. Όταν αποφοιτούν οι σπουδαστές από το edX ή από το Conrsera, παίρνουν ένα πι­στοποιητικό ολοκλήρωσης. Η προσέγγιση της μαζικής ενεργού συμμετοχής στην εκπαί­δευση online βασίζεται στην ενθάβηιι^ιχ^ιί^ συνεργασιακής, ισότιμης μαθησιακής εμπειρίας στο πλαίσιο του κοινόκτητου χώρου - το είδος που προετοιμάζει τους σπου­δαστές για μία επερχόμενη εποχή. Ήδη τον Φεβρουάριο του 2013, το Coursera αριθμούσε περίπου 2,7 εκατομμύρια σπου­δαστές από εκατόν ενενήντα έξι χώρες που ήταν εγγεγραμμένοι σε εκατοντάδες μαθησιακά προγράμματα13. Στον πρώτο κύκλο μαθημάτων του edX είχαν δηλώσει συμ­μετοχή 155.000 σπουδαστές. Ο Άναντ Αγκαργουάλ, πρόεδρος

του edX και πρώην διευθυντής του εργαστηρίου τεχνητής νο­ημοσύνης του ΜΙΤ, παρατήρησε ότι οι εγγραφές στον πρώτο διαδικτυακό κύκλο μαθημάτων ήταν σχεδόν ίσες με τον συνο­λικό αριθμό φοιτητών του ΜΙΤ στα εκατόν πενήντα χρόνια της  ιστορίας του πανεπιστημίου. Ο Αγκαργουάλ λέει ότι ελπίζει να προσελκύσει ένα, δισεκατομμύριο φοιτητές σε μία δεκαετία. Όπως και άλλοι ακαδημαϊκοί που εμπλέκονται στην ανάπτυ­ξη των MOOCS, ο Αγκαργουάλ είναι πεπεισμένος ότι πρόκειται απλά για το προανάκρουσμα μίας εκπαιδευτικής επανάστασης που μέλλει να σαρώσει την υδρόγειο.                                                                                                                             Πώς συγκρίνεται αυτή η νοητή μαθησιακή εμπειρία με τον πνευματικό ζήλο που επιτυγχάνεται στις παραδοσιακές αίθου­σες διδασκαλίας; Η δημοσιογράφος της εφημερίδας Guardian Κάρολ Καντγουάλαντρ, αφηγείται την προσωπική της εμπειρία για τη σύνταξη ενός άρθρου σχετικά με τα MOOCS. Η Καντγου­άλαντρ γράφτηκε σ’ έναν κύκλο μαθημάτων της Coursera, με τίτλο «Εισαγωγή στη Γενετική και στην Εξέλιξη’ μαζί με άλ­λους 36.000 σπουδαστές από όλα τα μέρη της Γης. Λέει ότι δεν εντυπωσιάσθηκε ιδιαίτερα από τα βιντεοσκοπημένα μαθήμα­τα. Όταν όμως μπήκε στις συζητήσεις μεταξύ των σπουδαστών των μαθημάτων online, τα έχασε κυριολεκτικά. Γράφει: Ο αριθμός των μηνυμάτων που κυκλοφορούσαν είναι φανταστικός. Υπάρχουν χιλιάδες άτομα που θέτουν και απαντούν ερωτήματα σχετικά με τις κυρίαρχες με­ταλλάξεις και τους επανασυνδυασμούς. Και έχουν

)...

5

συγκροτηθεί αυθόρμητα ομάδες μελέτης: μία στην Κο­λομβία, μία στη Βενεζουέλα και μία στη Ρωσία. Υπάρχει μία στο Skype, και άλλη μία στην πραγματική ζωή. Και δείχνουν απίθανο ζήλο! Η Καντγουάλαντρ λέει: «Αν είστε ένας μάλλον απογοητευ­μένος καθηγητής, ή γνωρίζετε κάποιον τέτοιον, στείλτε τον στο Coursera. Εδώ υπάρχουν άνθρωποι που απλώς θέλουν να μά­θουν16». Ενώ υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός για τα MOOCS, οι εκ­παιδευτικοί διαπιστώνουν ότι ο αριθμός των συμμετεχόντων που ολοκληρώνουν τους κύκλους μαθημάτων και πετυχαίνουν στις εξετάσεις είναι συχνά αρκετά μικρότερος από αυτόν των σπουδαστών στις παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας. Μία πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι το 32% των σπουδαστών απέτυχε ή εγκατέλειψε τις σπουδές online σε σύγκριση με μόνο το 19% των σπουδαστών στις παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας. Οι εκπαιδευτικοί επεσήμαναν κάποιους λόγους γι αυτά τα χαμη­λότερα ποσοστά ολοκλήρωσης των σπουδών. Στην κορυφή της λίστας είναι η αίσθηση απομόνωσης. Η συνύπαρξη με άλλους φοιτητές σε μία αίθουσα διδασκαλίας δημιουργεί μία αίσθηση συντροφικότητας και αποτελεί κίνητρο για να ενθαρρύνει τα επί μέρους άτομα να συμβαδίσουν με τους ρυθμούς εργασίας της ομάδας. Οι φοιτητές αλληλοβοηθούνται, όχι μόνο για να αφο­μοιώσουν τη διδασκόμενη ύλη, αλλά και ενθαρρύνοντας ο ένας τον άλλον να διατηρήσουν τον ζήλο τους. Οι μελέτες δείχνουν επίσης, ότι οι περισσότεροι σπουδαστές των MOOCS παρακο­λουθούν τις διαλέξεις online από τα μεσάνυχτα ως τις 2 π.μ., όταν είναι συνήθως κουρασμένοι και τους είναι δυσκολότερο να εστιάσουν την προσοχή τους στο μάθημα. Οι σπουδαστές των MOOCS που παρακολουθούν τα μαθήματα από το σπίτι τους, βρίσκουν, ότι είναι εύκολο να αποσπασθεί η προσοχή τους και να απομακρυνθούν από την οθόνη για να τσιμπήσουν

κάτι στην κουζίνα ή να βρουν κάποια άλλη πιο διασκεδαστική ασχολία μέσα στο σπίτι. Τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν σε MOOCS έχουν αρχί­σει να καταπολεμούν την αίσθηση απομόνωσης, προσφέροντας αυτό που αποκαλούν ανάμικτες τάζεις, στις οποίες οι σπουδα­στές που εγγράφονται για μαθήματα online συμμετέχουν επί­σης σε προγράμματα μέσα σε συμβατικές αίθουσες διδασκαλί­ας μαζί με άλλους σπουδαστές της σχολής. Ορισμένες νεότερες μελέτες βρήκαν ότι με την εξειδίκευση των MOOCS μέσω της προσθήκης λίγων διαλέξεων μέσα στο πανεπιστήμιο, η ακαδη­μαϊκή επίδοση των σπουδαστών βελτιώνεται αισθητά και συ- γκρίνεται με αυτήν των σπουδαστών που δεν παρακολουθούν μαθήματα online. Ένας άλλος λόγος για το χαμηλό κίνητρο συνέχισης των σπουδών, ήταν ότι στα αρχικά στάδια τα MOOCS παρείχαν μόνο ένα «πιστοποιητικό επίδοσης» και μία βαθμολογία, αλλά το 2013, άρχισαν να απονέμουν πτυχία. To Courser a έχει εγκαινιάσει μία συνεργασία με δέκα από τα μεγαλύτερα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας, για να προσφέρει μαθήμα­τα online που οδηγούν σε απονομή πτυχίου, κάνοντας έτσι την online εκπαίδευση προσβάσιμη για πάνω από 1,25 εκατομμύ­ρια σπουδαστές σε δημόσια ιδρύματα. Κάποια από τα πανε­πιστήμια που συμμετέχουν απαιτούν εποπτευόμενες εξετάσεις μέσα στο πανεπιστήμιο για την απονομή του αντίστοιχου πτυ­χίου. Οι αρμόδιες σχολές των πανεπιστημίων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα έχουν επίσης το δικαίωμα να εξειδικεύουν τα MOOCS με την προσθήκη δικών τους προγραμμάτων διδασκα­λίας. Η απονομή πτυχίου για την επιτυχημένη ολοκλήρωση των σπουδών υπήρξε αποφασιστικός παράγων για τη βελτίωση της ακαδημαϊκής επίδοσης και την ολοκλήρωση των σπουδών. Το κόστος για το ανέβασμα ενός κύκλου μαθημάτων του Πανεπιστημίου Stanford κυμαίνεται από 10.000 ως 15.0           δολάρια. Οι κύκλοι μαθημάτων που περιλαμβάνουν

7

βιντεοσκοπημένες διαλέξεις μπορεί να στοιχίζουν τα διπλά­σια. Αλλά το οριακό κόστος μετάδοσης τ<υν μαθημάτων στους σπουδαστές ισούται απλά με το κόστος της συχνότητας, που είναι σχεδόν δωρεάν. (Το οριακό κόστος είναι τρία ως επτά δο­λάρια το άτομο - περίπου το ίδιο με ένα μεγάλο φλιτζάνι καφέ και ένα μπισκότο στα Starbucks'7). Οπότε, πώς καλύπτουν τα πανεπιστήμια online το σταθερό κόστος των MOOCS; Τα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια κατα­βάλλουν στο Coursera περίπου οκτώ δολάρια ανά σπουδαστή για τη χρήση της πλατφόρμας του Coursera και άλλα τριάντα ως εξήντα δολάρια για τη συμμετοχή του φοιτητή - δηλαδή η εκπαίδευση είναι σχεδόν'δωρεάν18. Σε αντίθεση, το πανεπι­στήμιο του Μέριλαντ, ένα τυπικό δημόσιο ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης, χρεώνει περίπου οκτακόσια εβδομήντα δολάρια για κάθε σειρά μαθημάτων για σπουδαστές που κατοικούν στην πολιτεία και περίπου 3.000 δολάρια για φοιτητές εκτός πολιτείας19. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι καθηγητές δια­πιστώνουν πως αν απαιτείται από τους φοιτητές των MOOCS να καταβάλουν ένα μικρό συμβολικό τέλος για τη συμμετοχή τους στο μάθημα και την επιβεβαίωση της επιτυχίας τους στα διαγωνίσματα, είναι πολύ πιθανότερο να ολοκληρώσουν τον κύκλο μαθημάτων20. Επίσης τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν στα προγράμματα MOOCS σκοπεύουν να προσφέρουν «προνο­μιακές υπηρεσίες» έναντι αμοιβής. Συζητείται μάλιστα η ιδέα «να θεσπίσουν χρεώσεις σε εταιρικούς κυνηγούς κεφαλών για πρόσβαση στους καλύτερους σπουδαστές21». Τα πανεπιστήμια παγκόσμιας κλάσης στοιχηματίζουν ότι η οικουιιενική προσβασιμότητα και η δημοσιότητα που παρέγουν τα MOOCS στις «προνομιούχες» σχολές τους θα προσελκύ- σουν τους καλύτερους και εξυπνότερους σπουδαστές να εγγρα­φούν σ’ αυτές. Όπως και οι αντίστοιχες επιχειρήσεις στον εμπο­ρικό τομέα, ελπίζουν να εκμεταλλευθούν τη μεγάλη ζήτηση και τα αντίστοιχα κέρδη, προσφέροντας δωρεάν μαθήματα online

228

σε εκατομμύρια σπουδαστές και να προσελκύσουν έτσι ένα μικρό ποσοστό από αυτούς στον πανεπιστημιακό τους χώρο. Εκτιμούν ότι προσφέροντας τα πνευματικά τους δώρα χωρίς χρέωση, θα βοηθήσουν εκατομμύρια φοιτητές online, οι οποίοι κανονικά δεν θα είχαν την οικονομική δυνατότητα να αποκτή­σουν τέτοια μόρφωση, ενώ θα μπορούν να εξασφαλίσουν αρ­κετούς από τους καλύτερους φοιτητές για να διατηρήσουν την παραδοσιακή λειτουργία των ιδρυμάτων τους. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν η καλύτερη ποιοτικά εκπαί­δευση στον κόσμο, μπορεί να παρασχεθεί με σχεδόν μηδενι­κό οριακό κόστος και να καταστεί προσβάσιμη online σχεδόν δωρεάν, τότε τί είναι αυτό που θα εμποδίσει ένα επίσημο πα­νεπιστήμιο από το να αποφασίσει την απονομή πτυχίου μέσω MOOCS έναντι μικρής αμοιβής, έτσι ώστε οι φοιτητές να αποκτήσουν πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης; Ενώ οι εργοδότες μπορεί να είναι στην αρχή κάπως επιφυλακτικοί απέναντι στα πτυχία μέσω MOOCS, όσο θα συμμετέχουν σ’ αυτά όλο και πε­ρισσότερα κολέγια και πανεπιστήμια, είναι πιθανόν ότι οι επι­φυλάξεις τους θα μετριασθούν. Και μάλιστα οι εργοδότες είναι πιθανόν να βλέπουν πιο ευνοϊκά τα πτυχία που απονεμήθηκαν μέσω MOOCS, στα οποία έχουν διδάξει κάποιοι από τους πιο διακεκριμένους ακαδημαϊκούς στον κόσμο, σε σύγκριση με τα παραδοσιακά πτυχία που έχουν αποκτηθεί με την επιτυχή παρακολούθηση μαθημάτων τα οποία εδίδαξαν λιγότερο φημι­σμένοι καθηγητές σε λιγότερο γνωστά κολέγια. Ο Κέβιν Κάρεϋ, διευθυντής χάραξης πολιτικής του Εκπαι­δευτικού Τομέα, μίας δεξαμενής εγκεφάλων στην Ουάσιγκτον D.C., άγγιξε την καρδιά του προβλήματος που αντιμετωπίζουν τα κολέγια και πανεπιστήμια σ’ ένα δοκίμιο στα Χρονικά Ανώ­τατης Εκπαίδευσης. Έγραψε σχετικά: Όλα αυτά κατατείνουν σ’ έναν κόσμο, όπου οι οικονομί­ες της ανώτερης εκπαίδευσης αναλύονται και αναδιαρ- θρώνονται γύρω από το οριακό κόστος. Το κόστος της

εξυπηρέτησης του εκατοστού χιλιοστού φοιτητή, ο οποί­ος εγγράφεται στα MOOCS είναι κατ’ ουσίαν μηδενικό, και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον και η τιμή είναι επίσης μηδενική. Τα εκπαιδευτικά βιβλία ανοικτής πη­γής και άλλες δωρεάν πηγές πληροφοριών θα οδηγήσουν επίσης τις τιμές των υποστηρικτικών υλικών κοντά στο μηδέν22. Αυτό στο οποίο αναφέρεται ο Κάρεϋ είναι προφανές. Όποια και να είναι η «οριακή αξία» που μπορεί να εξασφαλίζουν τα επίλεκτα πανεπιστήμια μακροπρόθεσμα, παρέχοντας δωρεάν εκπαίδευση σε εκατοντάδες εκατομμύρια φοιτητές, είναι ασή­μαντη σε σύγκριση με την απώλεια εσόδων για το σύστημα των παραδοσιακών πανεπιστημίων στο σύνολό του, όταν το οριακό κόστος της διδασκαλίας online είναι σχεδόν μηδενικό και τα μαθήματα παρέχονται σχεδόν δωρεάν. Υπάρχει κανένας ακαδημαϊκός ή κοινωνικός επιχειρηματίας που πιστεύει πραγ­ματικά ότι η παραδοσιακή, συγκεντρωτική εκπαίδευση μπορεί να επιβιώσει όπως την ξέρουμε, σ’ έναν κόσμο όπου η καλύ­τερη εκπαίδευση που μπορεί κάποιος να αποκτήσει παρέχεται δωρεάν online; Αυτό δεν σημαίνει, ότι τα παραδοσιακά κολέγια και πανεπι­στήμια θα εξαφανισθούν - μόνο ότι η αποστολή τους θα μετα­βληθεί ριζικά και ότι ο ρόλος τους θα ελαχιστοποιηθεί με την επέλαση των MOOCS. Σήμερα, οι διευθυντές στα πανεπιστή­μια και στις σχολές εξακολουθούν να ελπίζουν ότι τα παγκόσμι­ας κλάσης μαθησιακά προγράμματα online θα προσελκύσουν φοιτητές σε μία πιο συμβατική εκπαίδευση που θα γεννά έσο­δα. Δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει πλήρως ότι το σχεδόν οριακό κόστος της εκπαίδευσης σ’ έναν παγκόσμιο νοητό κοινόκτητο χώρο, τον οποίον δημιουργούν οι ίδιοι, θα αναδειχθεί σταδιακά σε νέο εκπαιδευτικό παραδειγματικό μοντέλο για την ανώτατη εκπαίδευση.