ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Η

Υπάρχουν περισσότερα από 4.000 μικρονομίσματα σε κυ­κλοφορία ανά τον κόσμο17. Πολλά από αυτά βασίζονται στον χρόνο εργασίας που παρέχει ένα άτομο στο άλλο για την παρα­γωγή ενός προϊόντος, την επισκευή ενός αντικειμένου, ή την εκτέλεση μίας υπηρεσίας. Οι ώρες αποθηκεύονται σε μία τρά­πεζα χρόνου, όπως γίνεται με τα μετρητά, και ανταλλάσσονται με άλλες ώρες προϊόντων ή υπηρεσιών. Ο Έντγκαρ Καν, κα­θηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Columbia, ανεκάλυψε την ιδέα της τράπεζας χρόνου. Είπε, ότι εμπνεύσθηκε την ιδέα από την προσφορά αίματος σε μία τράπεζα αίματος. Η ιδέα βασί­ζεται σε μία θεμελιώδη αρχή που χαρακτηρίζει την κοινωνική οικονομία, στην αμοιβαιότητα. Ο γείτονας βοηθά τον γείτονά του με την προσδοκία ότι κάποιος άλλος θα του το ανταποδώ­σει σε είδος. Η τράπεζα χρόνου του Καν δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε διάφορα είδη χρόνου εργασίας. Ο χρόνος ενός μηχανικού αυ­τοκίνητων αξίζει το ίδιο με αυτόν ενός γιατρού. Η βασική ιδέα είναι ότι ο χρόνος όλων πρέπει να θεωρείται ίσης αξίας και όχι να υπόκειται σε αξιακή διαστρωμάτωση επάνω στη βάση ομά­δων επαγγελματικών ή τεχνικών δεξιοτήτων. Άλλες τράπεζες χρόνου επιτρέπουν στις συσσωρευμένες ώρες να υπολογίζονται ανάλογα με τις τεχνικές δεξιότητες. Ένας λογιστής θα κέρδιζε

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Tζερεμυ Ριφκιν

...

περισσότερες ώρες από έναν εργαζόμενο σε πλυντήριο αυτοκι­νήτων. Τράπεζες χρόνου βρίσκονται σε λειτουργία σε όλον τον κόσμο18. Για παράδειγμα, το Χρηματιστήριο Ωρών Πόρτλαντ, στην πολιτεία Μέιν, βοηθά τον κόσμο να πληρώνει για φροντίδες υγείας. Η TrueNorth, μία μη κερδοσκοπική κλινική, έχει προ- βεί σε συμφωνία με το Χρηματιστήριο Ωρών Πόρτλαντ βάσει του οποίου δέχεται δολαριοώρες ως πληρωμή από ασθενείς που έχουν συγκεντρώσει το νόμισμα για υπηρεσίες που έχουν πα­ράσχει σε άλλα μέλη της κοινότητας'9. Αυτά τα ωροδολάρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους ιατρούς για να εξασφα­λίσουν υπηρεσίες από τρίτους μέσω της τράπεζας χρόνου. Άλλα κοινοτικά νομίσματα που ανταλλάσσονται σε ΤΣΑ χρησιμεύουν για να διευκολύνουν την ανταλλαγή αγαθών. Το νόμισμα WIR στην Ελβετία πιστώνει πωλήσεις έναντι μελλο­ντικών αγορών από τα μέλη του. Όταν ένας πωλητής πιστώνε­ται για ένα είδος που έχει πωλήσει, μπορεί να χρησιμοποιήσει την πίστωση για να αγοράσει κάποιο άλλο είδος από μέλος του WIR20. Τα κοινοτικά νομίσματα χρησιμεύουν επίσης εν μέρει για να προλαμβάνεται η διαρροή πλούτου από την κοινότητα. Η BerkShares στην περιοχή Μπερκσάιρ της Μασαχουσέτης, είναι ένα από τα διάφορα κοινωνικά νομίσματα που έχουν σχεδια- σθεί για την ενθάρρυνση αγορών στην περιοχή. Τα μέλη αγο­ράζουν BerkShares από μία από τις έξι τράπεζες της περιοχής στην ίδια τιμή με το δολάριο, με ένα μικρό πρόσθετο μπόνους. Αν ένα μέλος καταθέσει ενενήντα πέντε δολάρια, παίρνει από την τράπεζα BerkShares αξίας εκατό δολαρίων, κάτι που απο- φέρει κέρδος για το μέλος2'. Τότε, το μέλος χρησιμοποιεί τις μετοχές για να αγοράσει προϊόντα και υπηρεσίες από τοπικές επιχειρήσεις, και έτσι διασφαλίζεται ότι τα χρήματα θα εξακο­λουθήσουν να κυκλοφορούν μέσα στην τοπική οικονομία. Χρη­σιμοποιώντας μία μη κερδοσκοπική τράπεζα σαν ενδιάμεσο,

500

Τ

μέλη αποφεύγουν το πρόσθετο κόστος που θα είχαν αν χρη­σιμοποιούσαν για την πληρωμή μία πιστωτική κάρτα .ή μία επι­ταγή εμπορικής τράπεζας22. Το σύστημα BerkShares ξεκίνησε το 2006 και στα επόμενα πέντε χρόνια τέθηκαν σε κυκλοφορία περισσότερες από πέντε εκατομμύρια μετοχές - ένα διόλου ευ­καταφρόνητο ποσό για την τοπική οικονομία23. Τα εναλλακτικά νομίσματα έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό σε κάποιες περιοχές της Ευρώπης που επλήγησαν περισ­σότερο από τη Μεγάλη Ύφεση. Στην Ελλάδα και στην Ισπανία, τα κοινοτικά νομίσματα έχουν μεγάλη ανάπτυξη24. Σε περιο­χές με υψηλή ανεργία, μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί στήνουν ιστοσελίδες online για να φέρουν σε επαφή άτομα που διαθέ­τουν κάποιες τεχνικές ικανότητες με εκείνους που τις χρειάζο­νται - δημιουργώντας έτσι μία κατανεμητική, συνεργασιακή. παράπλευρα κλιμακωμένη μικροκοινωνική οικονομία μέσα σε μία συγκεντρωτική οικονομία της αγοράς, η οποία είναι όλο και περισσότερο δυσλειτουργική. Τα μικρονομίσματα έχουν ανα- δειχθεί σε νέο μηχανισμό συναλλαγών, δίνοντας τουλάχιστον δουλειά σε κάποιους εργαζόμενους. Ενώ τα κοινωνικά νομίσματα που συνδέονται με τοπικές κοινότητες πολλαπλασιάζοντας ορισμένα παγκόσμια εναλλα­κτικά νομίσματα που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα αναπτύσσο­νται μέσα στο Διαδίκτυο. To bitcoin είναι ένα ισότιμο νομισμα­τικό δίκτυο με εκατομμύρια bitcoin σε κυκλοφορία. To bitcoin είναι ανταλλάξιμο με άλλα διεθνή νομίσματα και τον Νοέμβριο του 2013 ένα bitcoin αντιστοιχούσε σε περίπου 400 δολάρια ΗΠΑ25. Οι Αμίρ Ταάκι καιΝτόναλντ Νόρμαν, που ίδρυσαν από κοινού τον οργανισμό Bitcoin Consultancy, λένε ότι ενδιαφέρ­θηκαν για το φαινόμενο bitcoin όταν βρίσκονταν στο Άμστερ­νταμ, και ένας φίλος από το Ηνωμένο Βασίλειο τους ζήτησε να του στείλουν επειγόντως κάποια χρήματα. Οι μόνες λύσεις που διέθεταν ήταν η Western Union και η MoneyGram, που και οι δύο απαιτούσαν μία εξωφρενική αμοιβή 20% ως 25% της αξίας

του εμβάσματος. Διέκριναν τότε την επιλογή της προσφυγής στο bitcoin, ένα διαδικτυακό νόμισμα, για να αποφύγουν την υπερβολική χρέωση26. Η μελλοντολόγος Χέδερ Σέλγκελ, η οποία συμβουλεύει τις μεγάλες παγκόσμιες τράπεζες επάνω σε κανόνες συναλλαγών, δεν πιστεύει ότι τα παγκόσμια διαδικτυακά νομίσματα θα αντι­καταστήσουν τα παραδοσιακά νομίσματα, αλλά προσθέτει ότι «καθώς οι κοινότητες θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν τη δυ­νατότητα έκφρασής τους μέσω του χρήματος, εκτιμώ ότι θα δείτε εκατοντάδες bitcoin ή κάτι παρόμοιο - ή κάτι άλλο που δεν έχουμε σκεφθεί ακόμη27». Άλλοι είναι ακόμη πιο επιθετικοί. Ο Ζαν-Φρανσουά Νου- μπέλ, συνιδρυτής της AOL France, πιστεύει ότι είναι κοντό­φθαλμο να σκεφτόμαστε ότι η ίδια καταλυτική ισχύς ενός κα- τανεμητικού, συνεργασιακού και παράπλευρα κλιμακωμένου Διαδικτύου που γέννησε τα eBay, Facebook, Amazon, ETSY και χιλιάδες άλλες επιχειρήσεις δεν θα εισχωρούσε στον χρη­ματοοικονομικό τομέα. Ο Νουμπέλ λέει, ότι δεν θα του φαι­νόταν περίεργο αν έβλεπε «εκατομμύρια ελεύθερα νομίσματα να κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο και μέσα από τα κινητά μας τηλέφωνα στα επόμενα χρόνια».